Татар әлифбасы: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к clean up using AWB |
|||
Юл номеры - 6:
Татар әлифбасы нигезендә борынгы һәм гаять бай әдәби мирас тупланган. Сакланып калган әдәби ядкарьләрдән иң борынгысы — [[XIII гасыр]]да [[иске татар теле]]ндә язылган [[Кол Гали]]нең «[[Кыйссаи Йосыф]]» [[дастан]]ы. [[Татар теле]]ндәге кулъязма мирас берничә дистә мең данә санала. Татарча [[китап басу]] башланганнан алып ([[XVIII гасыр]] ахырыннан) [[1917 ел]]га кадәр гарәп графикасында татарча якынча 15 мең исемдә 50 млн данә [[китап]] чыккан.
[[1905 ел]]дан башлап совет чоры башланганчы, [[Русия]]дә ел саен якынча 20 исемдә исемдә татар [[газета]] һәм [[журнал]]лары [[нәшер]] ителүе билгеле (барлыгы — 100 дән артык). Илдә [[
[[XIX гасыр]]ның икенче яртысыннан киң халык массаларына бик үк аңлашылып бетмәгән иске татар (төрки) әдәби теле урынына Идел буенда таралган диалектларга нигезләнгән яңа — бүгенге милли [[әдәби тел]] формалаша башлый. Бу процесс [[1910 ел]]ларга төгәлләнеп, милли әдәби тел иҗтимагый тормышта төп урынны ала. Шунысын да искәртеп китү мөһим: [[революция]]гә кадәр гомуммилли әдәби телгә чикләнгән сандагы [[милләт]]ләр генә күчкән<ref>Исхаков Д.М., Татарлар: халык исәбен алу һәм сәясәт</ref>.
Юл номеры - 16:
''Уң якта:'' [[1907 ел]]да [[Кытай]]ның [[:en:Dunhuang|Дуньхуан ''(ингл.)'']] җирлегендәге (бүгенге Ганьсу провинциясе) [[:en:Mogao Caves|Могао мәгәрәлере ''(ингл.)'']]комплексына кергән Китапханә мәгәрәсендә табылып, бүген {{Лондон гербы}}ның [[:en:British Library|Британ китапханәсендә ''(ингл.)'']] сакланучы бердәнбер кәгазь документ - [[VIII гасыр|VIII]]-[[IX гасыр]]ларга караган дип исәпләнүче 104 битле [[:en:Irk Bitig|Билгеләр китабы ''(ингл.)'']].
''Сул якта:'' {{MNG}}ның [[:en:Orkhon Valley|Орхон елгасы үзәнлегендә ''(ингл.)'']] табылган .[[Татарлар]]ны искә алучы беренче тарихи документ - VIII гасыр башында ясалган [[:ru:Тоньюкук|Билге ханга куелган һәйкәлташындагы (
Иң борынгы язулар (күбесенчә һәйкәлташлар) VI-VIII гасырда яшәгән [[Көнчыгыш Төрки каһанлыгы]] дәүләте заманына карый. Сүзләр уңнан сулга языла иде.
{| class="wide" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0"
Юл номеры - 146:
'''''کتاب'''''
''،هیچده کوڭلم آچلماسلق اچم پوشسه''
''،اوز اوزمنی کوره‌لمیچه روحم توشسه''
''جفا چیکسه‌م، جوده‌ب بتسه‌م بو باشمنی''
''،قویالمیچه جانغه جلی هیچ بر توشکه''
''،حسرت صوڭره حسرت کیلب آلماش، آلماش''
''،کوڭلسز اوی بله‌ن تمام ئه‌یله‌نسه باش''
''کوزلرمده کیببده جیتمگان بولسه''
''.حاضرگنه صغلوب، صغلوب جلاغان یاش''
''شول وقتده مین قولیمه کتاب آلام''
''آنڭ ایزگی صحیفه‌لرن آقتارام''
''.راحتله‌نوب کیته شونده جانم، ته‌نم''
''.شوندنغنه دردلريمه درمان طابام''
''،اوقوب بارغان هربر یولم، هربر سوزم''
''بولا مینم یول کورسه‌تکوچی یولدزم''
Юл номеры - 176:
''سویمی باشلیم بو دنیانڭ واقلقلرن''
''.آچیلا‌در، نورلانا‌در کوڭلم، کوزم''
''جیڭلله‌نه‌م، معصومله‌نه‌م مین شول چاقده''
Юл номеры - 182:
''رحمت ئه‌یته‌م اوقوغانم شول کتابقه''
''،اشانچم آرطه مینم اوز اوزیمه''
''.امید برلن قاری باشلیم بولاچقغه'' ▼
«Үз үемә»:
Строка 191 ⟶ 190 :
'''''اوز اوزیمه'''''
''،تلیم بولورغه مین انسان علی''
''.تلی کوڭلم تعالی بالتوالی''
''کوڭلم برلن سویه‌م بختن تاتارنڭ''
Строка 199 ⟶ 198 :
''کوررگه جانلیلق وقتن تاتارنڭ''
''.تاتار بختی اوچون مین جان آتارمن''
''.تاتار بیت مین اوزمده چن تاتارمن''
''،حسابسز کوب مینم ملتکه وعده م''
''.قرلماسمی واوی، والله اعلم''
=== Яңа имлә ===
Строка 661 ⟶ 660 :
=== Хәзерге заманда кулланышта булган әлифба ===
1939 елның 5 маенда [[ТАССР]] Югары {{коммент|Шурасы|Советы}} Президиумы татар язуын [[латин алфавиты]]ннан [[кирилл язуы|
[[2012]] елның 24 декабрендә [[Татарстан]] дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. Бу канун кирил, латин һәм гарәп әлифбасын куллану мөмкинлеген дә бирә: төп мәкалә - [[Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны]]
| |||