Үзәк мөселман хәрби коллегиясе: юрамалар арасында аерма

|телләр = [[татар теле|татар]], [[русурыс теле|русурыс]]

'''Үзәк мөселман хәрби коллегиясе''' (ҮМХК, {{lang-ru|Центральная мусульманская военная коллегия, ЦМВК}}) — [[1918 ел]]ның [[гыйнвар]]ында [[Кызыл гаскәр]] өчен [[татарлар]]дан һәм башка [[ислам|мөселман]] халыкларыннан торган хәрби {{comment|бүлгеләр|русчаурысча: часть}} оештыру һәм алар арасында сәяси-агарту эшләре алып баруны максат итеп оештырылган милли-хәрби оешма. [[1920 ел]]ның [[октябрь|октябрендә]] таратыла. Басма органы — [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]] газетасы.

[[1918 ел]]ның ахырында — [[1919 ел]]ның башында [[ЭККА Көнчыгыш фронты|Көнчыгыш фронт]]ның барлык [[әрме|армия]]ләрендә [[татар теле]]ндә газеталар чыга башлый. Үзәк мөселман хәрби коллегиясенең сәяси бүлеге башта [[Мәскәү]]дә (''[[1918 ел]]ның [[20 апрель|20 апреленнән]] [[1919 ел]]ның [[март]]ына кадәр''), аннары [[Казан]]да (''[[1919 ел]]ның [[март]]ыннан [[1921 ел]]ның [[15 март]]ына кадәр'') [[татар теле]]ндә [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]] газетасын нәшер итә. [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]] — татар телендә чыккан беренче совет хәрби газетасы. Барысы 430 саны чыга. [[1921 ел]]ның [[15 март]]ында, [[ТАССР|Татарстан җөмһүрияте]] {{comment|инкыйлаби хәрби шурасы|русчаурысча: РВС}} каршындагы Көнчыгыш бүлек ябылгач, чыгудан туктый. Мөхәррирләре — [[Мөхәммәтһади Килдебәк|Һ.Н. Килдебәк]] (''[[1881 ел|1881]]-[[1949 ел|1949]]''), [[Сәлах Атнагулов|С.С. Атнагулов]] (''[[1893 ел|1893]]-[[1937 ел|1937]]''), [[Шәһит Әхмәдиев|Ш.Г. Әхмәдиев]] (''[[1888 ел|1888]]-[[1930 ел|1930]]''), [[Фәтхи Бурнаш|Ф.З. Бурнашев]] (''[[1898 ел|1898]]-[[1942 ел|1942]]''). Газета сәркатибе булып [[Мөхәммәт Гали|М.В. Галиев]] (''[[1893 ел|1893]]-[[1952 ел|1952]]'') эшли. [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]] ҮМХК белән бер бинада, Вознесенская (''хәзерге'' [[Островский урамы (Казан)|Островский]]) урамы, 6нчы йортта урнаша. Бина [[XX гасыр]] башында, архитектурасында ''провинция модерны'' стилен кулланып, сәүдәгәр Машков өчен төзелгән була. Газета [[ЭККА|кызылармиячеләр]] һәм гади халык арасында иң популяр басма, [[Ватандашлар сугышы]] чорында чыккан иң эре газета булып санала<ref>[http://www.ite.antat.ru/articles/armeiskie_gazeti.shtml Армейские газеты периода Гражданской войны. Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ]</ref> Атнага 5-6 саны 20-30 мең тираж белән чыгып килә.