Уел: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Ayratayrat (бәхәс | кертем) Тамга: кире кайтару |
Ayratayrat (бәхәс | кертем) 163.172.46.116 кулланучысының (бәхәс) 2336879 үзгәртүеннән баш тарту Тамга: кире кайтару |
||
Юл номеры - 1:
<small>{{мәгънәләр|Уел (мәгънәләр)}}</small>
'''Уел''' ({{lang-ba|Уйыл}})- башкорт халык җыры, озон көй. Дүрт вариантлары бар<ref>[http://erlar.ru/node/744 Уел тексты]</ref>.
[[File:Uvelka.JPG|[[Уел елгасы]], [[Чиләбе өлкәсе]].|thumb|right|300px]]
Җырның көен башлангыч тапкыр XX гасырның 20-се елларында И. В. Салтыков язып ала. Җыр «Башкорт көйләре» кулъязма җыентыгына кертелгән, тексын Ә.И. Харисов 1946 елда Башкорт АССР-ының [[Илеш районы]]нда Ш. Ш. Шәрифуллиннан язып алган һәм «Башкорт халык иҗаты» (1954 ел, 1-се том) китабында бастырган. Вариантларын Б. С. Байымов, Ф. А. Нәдершина, С. Р. Сәлмәнов, Л. К. Сәлмәнова, Р. З. Шәкүр язып ала. Җыр моңлы-эпик характерда. «Уел» җыры башкортларның Ырынбур чик сызыгында хәрби хезмәтенә бәйле иҗат ителгән.
==Тарихы==
{{Врезка
| Выравнивание = left
| Ширина = 250px
| Заголовок =
| Содержание =
Курайчылар курай уйнамас,<br>
Башкорт курайлары булмаса;<br>
Егет тә генә кеше җыр җырламас,<br>
Йөрәгендә дәртләр булмаса.<br>
Әрәмәгә керсәм, үлән сирәк,<br>
Сәхрәләргә чыксам, җир җиләк;<br>
Эчемдә генә минем утлар яна,<br>
Ник җилкенә икән бу йөрәк.<br>
}}
Кантон системасы хакимлек иткән елларда (1798-1865) башкортларны рус гаскәре составында походларда катнашканнар һәм 25 ел барча Русия чикләрен саклау хезмәтен аткарганнар. Бу хәлләр турында башкортлар байтак классик җырлар иҗат иткән. Шуларның берсе — «Уел».
«Уел» җыры Казакьстанның Актүбә далаларыннан баш алып, Каспий диңгезенә барып җитмиенчә, җир астына киткән Уел елгасының исеме белән аталган. Хәрби хезмәттә чакта, төрле походларда һәм хәрби экспедицияләрдә йөргән чакта, башкорт атлы гаскәрләренә Уел елгасы аша еш кына үтәргә, ә күбесенчә [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Уел кәлгәсендә]] хезмәт итәргә тура килгән.
«Уел» җыры, сүзләреннән һәм тирән драматизмы көеннән күрәсең, әнә шул авыр һәм бик озак (25 ел) хәрби хезмәттә һәм походларда йөргән салдатның күңел кичерешләрен, уйларын, туган җирен сагынуларын сүрәтли. Җырның сүз буенча ике варианты бар.
«Уел» җырының көенә киң диапазон (донецки), бай орнаментка хас. Көйнең акрынлап көчәя баруы җырның йөкмәткеһенә уйчанлык һәм котылгысызлык тойгысын көчәйтә.
Җырны А. Г. Габдрахманов тавыш һәм фортепиано, хор (a capella) өчен эшкәрткән.
Л. Н. Лебединскийның 1937 елда БАССР-ның [[Зиянчура районы]] Ибрай авылында Ш. Колмөхәмәтова язып алган «Ленин турында» җырында «Уел»ның үзгәртелгән көйө кулланылган.
«Уел» җырының «Йорт артында тал үстердең» исемле варианты «''Башкорт халык җырлары''» кулъязма җыентыгына кертелгән.
==Җырны башкаручылар==
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
▲[[Төркем:Татар халык җырлары]]
| |||