Телне нормальләштерү: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к Removing Link FA template (handled by wikidata) |
к clean up |
||
Юл номеры - 2:
{{rq|error|stub}}
'''Телне нормальләштерү''' (''телнең планлаштырылуы'' яки ''лингвистик нормальләштерү'', ингл. Language planning, рус. Языковое планирование, интерлингва — Normalisation linguistic) – сөйләшүчеләр җәмгыяте эчендәге телләрнең яки диалектларның үзләштерелүенә, аларның структура һәм функцияләрен үзгәртү өчен махсус йогынты ясау торышлыгы.<ref name= Kaplan>Kaplan B., Robert, and Richard B. Baldauf Jr. ''Language Planning from Practice to Theory.'' Clevedon: Multilingual Matters ltd., 1997</ref> Бу эшчәнлек еш хөкүмәтнең планлаштыруы белән ассоциацияләнсә дә, шулай ук хөкүмәткә карамаган оешмалар һәм шәхесләр тарафыннан да тәэсир ителә алган эшчәнлек. Милләткә һәм оешмага караганда, телнең хәлен нормальләштерү максатлары аерылып торса да, гадәттә үз эченә коммуникация уңайлылыгына юнәлгән карарларны кабул итүне һәм үзгәртүләрне кертүне дә ала. Телләрнең үзләштерелүен, аларның функцияләрен һәм структураларын планлаштыру өчен тагын бер мотивация буларак коммуникациянең нәтиҗәлелеген үстерүгә юнәлгән планлаштыру шулай ук нинди телнең кулланышына өстенлек бирергә яки ассимиляция кебек башка иҗтимагый үзгәрешләргә китерә алуы булып торуы.<ref name=Cobarrubias>Cobarrubias, Juan. "Ethical Issues in Status Planning." ''Progress in Language Planning: International Perspectives''. Eds. Juan Cobarrubias and Joshua Fishman. New York: Mouton Publishers, 1983.</ref>
Телнең замана таләпләренә туры килүе өчен телне проектлаштыру эшчәнлеге уңышлылыгы өчен кирәк булган элементлар:<ref>Language: An Introduction, Lehmann, W.P., 1983, Random House</ref>
Юл номеры - 29:
# Телләрара коммуникация – аерым сөйләм җәмгыятьләре әгъзалары арасында лингвистик коммуникацияне җиңеләйтү.
# Телнең кулланылышын саклау – төркемнең [[ана теле]]н [[беренчел тел|беренчел]] яки [[икенчел тел]] дәрәҗәсендә кулланылышын саклау, телнең статусын төшерергә янаган яки төшү сәбәбе булган басым очракларында.
# Ярдәмчел кодларны стандартлаштыру – телнең [[транслитерация]] һәм [[транскрипция]] кагыйдәләрен, кулланылган [[топоним
== Тел планлаштыру төрләре ==
Юл номеры - 74:
====Стандартлаштыру====
Телнең бер варианты телнең башка иҗтимагый яки региональ диалектларыннан өстенлек алуга ''телнең стандартлаштылыруы'' диелә.<ref name=Christian>Christian, Donna (1988). “Language Planning: the view from linguistics”, in Frederick J. Newmeyer, ''Language: the socio-cultural context'', Cambridge University Press, pp 193-211.</ref> Бу вариант супра-диалекталь, яки телнең ‘иң яхшы’ формасы буларак кабул ителә башлый.<ref name=FergusonC /> Кай тел өстенлек алуы зур иҗтимагый нәтиҗәләргә ия, чөрки сөйләм һәм язу диалеклары сайланган стандартка иң якын булган кешеләр привилегияле хәлгә эләгә.<ref name=Wiley>Wiley, Terrance G. (2003). “Language Planning and Policy,” in Sandra McKay, Nancy H. Horberger, ''Sociolinguistics and Language Teaching'', Cambridge University Press, pp 103-147.</ref> <!--The standard that is chosen as the norm is generally spoken by the most powerful social group within the society, and is imposed upon the less powerful groups as the form to emulate. This often reinforces the dominance of the powerful social group and makes the standard norm necessary for socioeconomic mobility.<ref name=FergusonG ></ref> In practice, standardization generally entails increasing the uniformity of the norm, as well as the [[Codification (linguistics)|codification]] of the norm.<ref name=FergusonC ></ref>
The history of English provides an example of standardization occurring over an extended time period, without formally recognized language planning. The standardization process began when [[William Caxton]] introduced the [[printing press]] in [[England]] in 1476. This was accompanied by the adoption of the south-east [[English Midlands|Midlands]] variety of English, spoken in [[London]], as the print language. Because of the dialect’s use for administrative and literary purposes, this variety became entrenched as the prestigious variety of English. After the creation of [[grammar]]s and [[dictionaries]] in the 18th century, the rise of print [[capitalist mode of production|capitalism]], [[industrialization]], [[urbanization]], and [[mass education]] led to the dissemination of this dialect as the standard norm for the English language.-->
| |||