Җир: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәттем
Ильвир (бәхәс | кертем)
к Викиләштерү
Юл номеры - 22:
| орбита-ref =
| дәвер =
| перигелий = 147&nbsp;098&nbsp;290&nbsp;{{сан|147098290|км}}<br /> 0,98329134&nbsp;а.&nbsp;б.
| афелий = 152&nbsp;098&nbsp;232&nbsp;{{сан|152098232|км}}<br /> 1,01671388&nbsp;[[Астрономик берәмлек единица|а.&nbsp;б.]]
| периастр =
| апоастр =
Юл номеры - 29:
| периапсида =
| апоапсида =
| зур ярымкүчәр = 149&nbsp;598&nbsp;261&nbsp;{{сан|149598261|км}}<br /> 1,00000261&nbsp;а.&nbsp;б.
| орбита радиусы =
| эксцентриситет = 0,01671123
Юл номеры - 74:
| темп1мин = −91,2&nbsp;°C<ref>[http://news.rambler.ru/22582971/ В Антарктиде зафиксирована рекордно низкая температура&nbsp;— Рамблер-Новости]</ref>
| темп1урт = 14&nbsp;°C<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm|title=Global average temperature may hit record level in 2010|last1=Kinver|first1=Mark|date=2009-12-10|work=BBC Online|accessdate=2010-04-22}}</ref>
| темп1макс = 56,7&nbsp;°C<ref>{{cite web|url=http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature|title=World: Highest Temperature|work=WMO Weather and Climate Extremes Archive|publisher=Arizona State University|accessdate=2010-08-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/69f2puAjj|archivedate=2012-08-04}}</ref><ref>[http://www.itar-tass.com/c11/519830.html Долина Смерти признана самым жарким местом в мире]</ref>
| температура 2 исем = [[Кельвин]]
| темп2мин = 184&nbsp;K
Юл номеры - 82:
| атмосфера басымы =
| биеклек шкаласы =
| атмосфера составы = {{сан|78,.08&nbsp;|%}}&nbsp;— [[азот]] (N<sub>2</sub>)<br /> {{сан|20,.95&nbsp;|%}}&nbsp;— [[әче тудыргыч]] (O<sub>2</sub>)<br /> {{сан|0,.93&nbsp;|%}}&nbsp;— [[аргон]] (Ar)<br /> {{сан|0,.039&nbsp;|%}}&nbsp;— [[углерод диоксиды]] (СO<sub>2</sub>)<ref name="esrl">{{cite web|url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/#mlo|title=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide|publisher=Earth System Research Laboratory|accessdate=|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DnLSs5H2|archivedate=2013-01-19}}</ref><br />Якынча {{сан|1&nbsp;|%}} [[су пары]]<br /> <small>климатка карап</small>
}}
 
'''Җир''' ({{lang-la|Terra}})&nbsp;— [[Кояш системасы|Кояш системасына кергән планета.]]. [[Кояш]]тан соң өченче [[планета]]. [[диаметр|ДиаметрыДиаметр]]ы, [[масса]]<nowiki/>сы һәм [[тыгызлык|тыгызлыгы]] буенча [[Җирсыман планеталар]] арасында иң зуры.
[[Рәсем:The Soviet Union 1969 CPA 3822 stamp (Colour Photograph of Earth).jpg|thumb|left|150px|[[ССРБ]] почта маркасы, [[1969&nbsp;ел]]]]
Ешрак ''Җир,'' яки ''Җир шары'' [[исем|исемнәре]]нәре белән [[тел]]гә алына. [[Бүген]] [[кеше]]ләргә мәгълүм булган [[Кояш системасы]]ның һәм [[Бөтен Галәм]]нең тереклек яши торган бердәнбер планетасы ([[күк җисеме]]).
 
[[Фән]]ни [[мәгълүмат]]лар буенча, Җир Кояш [[томанлык|томанлыгыннан]] якынча {{сан|4,.54&nbsp;|млрд.}} [[ел]] элек барлыкка килгән. Үзенең бердәнбер табигый [[иярчен]]е&nbsp;— [[Ай (иярчен)|Ай]] барлыкка килә. Җирдә [[тереклек]] якынча {{сан|3,.5&nbsp;|млрд.}} ел элек барлыкка килгән. Планетаны {{сан|70,.8&nbsp;|%}}-ка [[Дөнья океаны]] алып тора. Башка [[өлеш|өлеше]]<nowiki/>нен [[Кыйтга (география)|кыйтга]]лар һәм [[утрау]]лар тәшкил итә. Тереклек өчен кирәкле [[сыекча|сыек]]ча [[су]] Кояш [[система]]сының башка планеталарында юк. Җирнең эчке [[өлкә]]ләре шактый активлы һәм калын, чагыштырмача каты [[кат]]тан&nbsp;— [[Җирнең мантиясе|мантия]]дән, аның [[асты]]ндагы тышкы сыек төштән һәм эчке каты [[Җирнең төше|тимер төшеннән]] гыйбарәт.
 
Җир башка [[галәм]]и [[җисем]]нәр белән, Кояш һәм Ай шул исәптән, үзара [[тәэсир]] итә ([[тарту көче|тарту көчләре]] белән тарттыра). Җир Кояш [[тирә]]сендә әйләнә һәм 365,26&nbsp;[[көн]] эчендә әйләнеп чыга. Бу [[вакыт]] аралыгы&nbsp;— [[сидерик ел]], ул 365,26&nbsp;[[кояш тәүлеге]]нә тигез. Җирнең әйләнү күчәре аның [[орбита]] [[яссылык]]ка карата 23,4°-ка авыша. Моннан [[сәбәп]]ле планета өслегендә бер [[тропик ел]] (''365,26&nbsp;кояш [[тәүлек|тәүлеге]]'') эчендә [[фасыл]] [[үзгәреш]]ләре булалар.