Контент бетерелгән Контент өстәлгән
|
|
|
}}
'''Җир''' ({{lang-la|Terra}}) — [[Кояш системасы|Кояш системасына кергән планета.]] [[Кояш]]тан соң өченче [[планета]]. [[Җирсыман планеталар]] арасында [[диаметр|Диаметры]], [[масса]]<nowiki/>сы һәм [[тыгызлык|тыгызлыгы]] буенча [[Җирсыман планеталар]] арасында иң зуры.
[[Рәсем:The Soviet Union 1969 CPA 3822 stamp (Colour Photograph of Earth).jpg|thumb|left|150px|[[ССРБ]] почта маркасы, [[1969 ел]]]]
Ешрак Җир, Җир шары, Дөнья [[исем|исемнәре]]нәр астындабелән [[тел]]гә алына. [[Бүген]]гесе [[көн]]гә [[кеше]]ләргә мәгълүм булган [[Кояш системасы]]ның һәм [[Бөтен Галәм]]нең тереклек яши торган бердәнбер планетасы ([[күк җисеме]]).
[[Фән]]ни [[мәгълүмат]]лар буенча, Җир Кояш [[томанлык|томанлыгыннан]]тан якынча 4,54 млрд. [[ел]] элек барлыкка килгән, һәм тиздән. үзенеңҮзенең бердәнбер табигый [[иярчен]]е — [[Ай (иярчен)|АйныАй]] булдырдыбарлыкка килә. Җирдә [[тереклек]] якынча 3,5 млрд. ел элек барлыкка килдекилгән. Планетаның [[өслек|өслегенең]]Планетаны 70,8 %ка [[Дөнья океаны]] каплый,алып өслегенеңтора. башкаБашка [[өлеш|өлеше]]ене<nowiki/>н [[Кыйтга (география)|кыйтга]]лар һәм [[утрау]]лар тәшкил итәләритә. Тереклек бар булу өчен кирәкле [[сыекча|сыек]] [[су]] Кояш [[система]]сының башка планеталарының өслегендәпланеталарында юк. Җирнең эчке [[өлкә]]ләре шактый активлы һәм калын, чагыштырмача каты [[кат]]тан — [[Җирнең мантиясе|мантия]]дән, аның [[асты]]ндагы тышкы сыек төштән һәм эчке каты [[Җирнең төше|тимер төшеннән]] гыйбарәт.
Җир башка [[галәм]]и [[җисем]]нәр белән, Кояш һәм Ай шул исәптән, үзара [[тәэсир]] итә ([[тарту көче|тарту көчләре]] белән тарттыра). Җир Кояш [[тирә]]сендә әйләнә һәм 365,26 [[көн]] эчендә әйләнеп чыга. Бу [[вакыт]] аралыгы — [[сидерик ел]], ул 365,26 [[кояш тәүлеге]]нә тигез. Җирнең әйләнү күчәре аның [[орбита]] [[яссылык]]ка карата 23,4°-ка авыша. Моннан [[сәбәп]]ле планета өслегендә бер [[тропик ел]] (''365,26 кояш [[тәүлек|тәүлеге]]'') эчендә [[фасыл]] [[үзгәреш]]ләре булалар.
|
