Шива: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
кТөзәтмә аңлатмасы юк
к Бер абзац өстәдем.A.Khamidullin
Юл номеры - 232:
[[Пураналар]]да "анш"ка очраклы сылтамалар бар - турыдан-туры мәгънәдә болар Шиваның аватарлары, әмма Шива аватарлар [[Шайвизм]]да гомуми рәвештә кабул ителмәгән.<ref>{{cite book |last=Parrinder| first= Edward Geoffrey |title=Avatar and incarnation |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=1982 |page= 88 |isbn=0-19-520361-5 }}</ref> [[Линга Пурана]]да Шиваның егерме сигез формасы искә алына, алар кайбер вакытта аватарлар буларак аңлатыла,<ref>{{cite book|last=Winternitz|first=Moriz|author2=V. Srinivasa Sarma |title=A History of Indian Literature, Volume 1 |publisher=Motilal Banarsidass| year=1981| pages=543–544| isbn=978-81-208-0264-3| url=https://books.google.com/?id=JRfuJFRV_O8C&pg=PA543}}</ref> шулай да мондый искә алулар гадәти түгел һәм Шиваның аватарлары Шайвизмда [[Вайшнавизм]]да Вишну аватарларына караганда әзрәк.<ref>James Lochtefeld (2002), "Shiva" in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 2: N-Z, Rosen Publishing, {{ISBN|0-8239-2287-1}}, page 635</ref><ref name=ryanjonesavatar>{{cite book|author1=Constance Jones |author2=James D. Ryan |title=Encyclopedia of Hinduism |url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC |year=2006|publisher=Infobase |isbn=978-0-8160-7564-5 |pages=474 }}</ref><ref>{{cite book |last=Parrinder| first= Edward Geoffrey |title=Avatar and incarnation |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=1982 |pages= 87–88 |isbn=0-19-520361-5 }}</ref>
Кайбер Вайшнава әдәбиятында Шива риваятьләлрдәге шәхесләргә белән бәйле була. Мәсьәлән, ''[[Хануман Чалиса]]'', [[Хануман]] Шиваның унберенче аватары белән тәңгәл китерелә.<ref>{{cite book|last= Lutgendorf|first=Philip|title=Hanuman's tale: the messages of a divine monkey|publisher=Oxford University Press US|year=2007|page=44|url=https://books.google.com/?id=fVFC2Nx-LP8C&pg=PT333&dq=avatara+Hanuman&cd=1#v=snippet&q=avatara%20%20Shiva | isbn=978-0-19-530921-8}}</ref><ref>{{cite book|last=Catherine Ludvík|title=Hanumān in the Rāmāyaṇa of Vālmīki and the Rāmacaritamānasa of Tulasī Dāsa|pages=10–11|url=https://books.google.com/?id=KCXQN0qoAe0C&pg=PA10&dq=Hanuman+Rudra&cd=2#v=onepage&q=Hanuman%20Rudra | isbn=978-81-208-1122-5 | year=1994 | publisher=Motilal Banarsidass Publ.}}</ref><ref>Sri Ramakrishna Math (1985) "Hanuman Chalisa" p. 5</ref> ''[[Бхагавата Пурана]]'' һәм ''[[Вишну Пурана]]''да олы фикер иясе [[Дурваса]] Шиваның өлеше булган дип әйтелә.<ref name="Footnote 1 HH Wilson">{{cite web | url= http://www.sacred-texts.com/hin/vp/vp044.htm#fn_229 | title= Footnote 70:1 to Horace Hayman Wilson's English translation of The Vishnu Purana: Book I – Chapter IX}}</ref><ref name="Footnote 2 HH Wilson">{{cite web | url= http://www.sacred-texts.com/hin/vp/vp045.htm#fn_243 | title= Footnote 83:4 to Horace Hayman Wilson's English translation of The Vishnu Purana: Book I – Chapter X}}</ref><ref name="Bhagavata Purana 4.1">{{cite web | url= http://vedabase.net/sb/4/1/en1 | title= Srimad Bhagavatam Canto 4 Chapter 1 – English translation by A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada | deadurl= yes | archiveurl= https://web.archive.org/web/20120829232539/http://vedabase.net/sb/4/1/en1 | archivedate= 29 August 2012 | df= dmy-all }}</ref> Some medieval era writers have called the [[Advaita Vedanta]] philosopher [[Adi Shankara]] an incarnation of Shiva.<ref>{{cite book|author=Sengaku Mayeda (Translator)|title=A Thousand Teachings: The Upadesasahasri of Sankara|url=https://books.google.com/books?id=8fkLggRFFBwC|year=1979|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-0943-5|page=4}}</ref>
 
==Фестивальләр==
{{Main article|Махашиваратри}}
{{multiple image
| direction = vertical
| width = 160
| footer = Маха Шиваратри фестивале төнлә була, гадәттә яктыртылган гыйбадәтханәләрдә, яки махсус ''прабха''ларда (өстә).
| image2 = Prabha 09.jpg
| image1 = Kotappakonda.jpg
}}
''Шиваратри'' һәрбер ай календаре буенча айда 13-енче төндә/14-енче көндә була,<ref name="Raj2012p152">{{cite book|author=Karen Pechilis|editor=Selva J. Raj|title=Dealing with Deities: The Ritual Vow in South Asia|url=https://books.google.com/books?id=h80yOTwlAUcC&pg=PA152 |year=2012|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-8200-1|pages=152–153}}</ref> әмма елына бер мәртәбә кыш ахырында (Февраль/Март) һәм яз башланганчы, ''Махашиваратри'' билгеләнә, бу "Шиваның Бөек Төне" дигәнне аңлата.<ref name=dalal137>{{cite book|author=Roshen Dalal|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|url=https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC |year=2010|publisher=Penguin Books |isbn=978-0-14-341421-6|pages=137, 186 }}</ref><ref name="JonesRyan2006p269"/>
 
Махашиваратри төп Һинду фестивале була, әмма ул изге һәм тормышта һәм дөньяда "караңгылыкны һәм наданлыкны җиңүне" билгели,<ref name="JonesRyan2006p269"/> шулай ук булуның капма-каршылыклары, Шива һәм кешелеккә тугърылык турында медитациягә чакыруны.<ref name="Raj2012p152"/> Ул Шивага багышланган шигырьләрне укудан, догаларны укудан, Шиваны искә төшерүдән, ашаудан тыелудан, [[Йога]] эшләүдән һәм әхлак һәм дәрәҗәләр турында медитациядән, мәсьәлән, үз-үзеңне тыелудан, намуслылыктан, башкаларны җәрәхәтләмәүдән, гафу итүдән, үз-анализдан, гөнаһларны ярлыкаудан һәм Шиваны ачудан тора.<ref name="JonesRyan2006p269"/><ref>{{cite book|author=Bruce Long|editor=Guy Richard Welbon and Glenn E. Yocum|title=Religious Festivals in South India and Sri Lanka (Chapter: "Mahāśivaratri: the Saiva festival of repentance") |url=https://books.google.com/books?id=PozZAAAAMAAJ |year=1982|publisher=Manohar|pages=189–217}}</ref> Дәртле тугърылар төн буе йокламыйча торалар. Башкалар Шиваның гыйбадәтханәсенә зиярәт кылалар яки [[Джйотирлингам]] изге урыннарына сәфәр кылалар. Гыйбадәтханәләргә килгәннәр лингамга сөт, җимешләр, чәчәкләр, яңа яфраклар һәм конфетлар тәкъдим итәләр.<ref name=dalal137/> Кайбер җәмәгатьләр махсус бию чараларын оештыралар, бу Шиваны бию Ходае буларак тану өчен эшләнә, монда шәхсән һәм төркемнәр белән бииләр.<ref>{{cite book|author=Cath Senker|title=My Hindu Year|url=https://books.google.com/books?id=lGZ5dWKRw5EC&pg=PA12|year=2007|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4042-3731-5|pages=12–13}}</ref> Джоунс һәм Райн буенча, Махашиваратри борынгы Һинд дине фестивале һәм ул мөгаен якынча 5-енче гасырда барлыкка килгән.<ref name="JonesRyan2006p269">{{cite book|author1=Constance Jones|author2=James D. Ryan|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA269|year=2006|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-7564-5|page=269}}</ref>
 
Шива табынуны керткән тагын бер төп бәйрәм ул [[Картик Пурнима]], ул [[Шива]]ның [[Трипурасура]] шәйтаннары өстеннән җиңүне билгели. Һиндстан буйлап, төрле Шива гыйбадәтханәләре төн буе яктыртыла. Шива сурәтләре кайбер урыннарда процессия буйлап алып барыла.<ref>{{cite book|author=Muriel Marion Underhill|title=The Hindu Religious Year|year=1991|publisher=Asian Educational Services|isbn=81-206-0523-3| pages=95–96}}</ref>
 
Шивага багышланган төбәк фестивальләргә якынча апрель/майда [[Мадурай]]да Читтирай фестивален кертәләр, бу Көньяк Һиндстанда иң зур фестивальләрнең берсе, монда [[Минакши]] ([[Парвати]]ның) Шивага кияүгә чыгуы бәйрәм ителә. Бу Вайшнава һәм Шайва җәмәгатьләре бергә бәйрәм итә торган фестиваль, чөнки Вишну бертуган кыз-туганын Минакшины Шивага бирә.<ref>{{cite book|author1=Constance Jones|author2=James D. Ryan|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC |year=2006|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-7564-5| pages=112–113}}</ref>
 
Кайбер Шактизмга бәйле фестивальләрдә Шивага Алиһә белән бергә табыналар. Боларга [[Аннапурна]]га багышланган фестивальләр керә, мәсьәлән, "Аннакута" һәм [[Дурга]]га багышланганнары.<ref>{{cite book|author1=Constance Jones|author2=James D. Ryan|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC |year=2006|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-7564-5| pages=39, 140}}</ref> Непал кебек Гималай төбәкләрендә һәм шулай ук төньяк, үзәк һәм көнбатыш Һиндстанда [[Тидж]] фестивале хатыннар һәм кызлар тарафыннан бәйрәм ителә, бу Парвати Алиһәсе хөрмәтенә, монда төркем җырлый, бии һәм Парвати-Шива гыйбадәтханәләрендә догалар тәкъдим ителә.<ref>{{cite journal| author=Manju Bhatnagar| title=The Monsoon Festival Teej in Rajasthan| year=1988|volume=47|number=1| jstor=1178252| journal=Asian Folklore Studies|pages=63–72}}</ref><ref>{{cite journal | last=Skinner | first=Debra | last2=Holland | first2=Dorothy | last3=Adhikari | first3=G. B. | title=The Songs of Tij: A Genre of Critical Commentary for Women in Nepal | journal=Asian Folklore Studies | volume=53 | issue=2 | year=1994 | pages=259–305 }}</ref>
 
Шивага бәйле аскетик, Ведик һәм Тантрик суб-традицияләрдә, мәсьәлән, Һиндстанның Ислам хөкеме вакытында [[аскет сугышчылар]] булып киткәннәр Кумбха Мела фестивален бәйрәм итәләр.<ref name=david>David N. Lorenzen (1978), [https://www.jstor.org/stable/600151 Warrior Ascetics in Indian History], Journal of the American Oriental Society, 98(1): 61–75</ref><ref name=pinch>William Pinch (2012), Warrior Ascetics and Indian Empires, Cambridge University Press, {{ISBN|978-1107406377}}</ref> <ref name=jonesryan301/> Бу фестиваль һәр 12 ел була, Һиндстан буйлап дүрт дини сәфәр кылу урынында, бу чар өч ел паузадан соң яңа урынга күчерелә. Иң зурысы Праягада (ул Могол хөкеме чоры дәверендә Аллаһабад дип исеме үзгәртелгән), монда төрле традицияләрдәге миллионарча Һиндулар Ганга һәм Ямуна елгалары бергә кушылган урында җыелалар. Һинду традициясендә Шивага бәйле аскет сугышчылар (''Нагалар'') "сангам"га башта коену һәм догалар өчен керү белән чараны башлау намусына лаек булалар.<ref name=jonesryan301>{{cite book|author1=Constance Jones|author2=James D. Ryan|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC |year=2006|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-7564-5| page=301}}</ref>