Идел: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к →Кыскача характеристика: clean up using AWB |
кТөзәтмә аңлатмасы юк Тамга: күрсәтмәле төзәтмә Мобиль җиһаз ярдәмендә үзгәртү Сайтның мобиль юрамасы аша үзгәртү |
||
Юл номеры - 22:
|Бассейн төркеме = Идел бассейны
}}
'''Идел, Итил''' яки '''Әтил''' елгасы (борынгы исеме ''Ра'' йəки ''Рау''; [[Урта гасырлар]]да: ''Итил''; {{lang-mdf|Равa}}, {{lang-myv|Рав}}, {{lang-mhr|Юл}}, {{lang-mrj|Йыл}}, {{lang-cv|Атӑл}}, {{lang-ru|Волга}}, {{lang-kk|Yedil, Еділ}}, {{lang-ba|Иҙел}}.) [[Русия]]нең [[Аурупа]] өлешендə иң зур [[елга]].
Озынлыгы 3530 ''км'' ([[Татарстан]] чиклəрендə – 180 ''км''), бассейнының мəйданы 1360 мең ''км<sup>2</sup>'' (Татарстан чиклəрендə - 30 ''км<sup>2</sup>'').
== Кыскача
[[Валдай]] калкулыгында башлана, [[Казан]]га кадəр географик киңлектə, аннары меридиональ юнəлешкə күчеп ага, [[Каспий диңгезе]]нə коя. Татарстан территориясендә Иделнең урта агымы, аңа [[Чулман|Кама]], [[Зөя (елга)|Зөя]], [[Казансу]] һəм башка елгалар коя.
Юл номеры - 36:
== Этимология ==
Безнең эраның антик авторлары Иделне '''Ра''' дип атап йөрткәннәр({{lang-lat|Rha}}). Урта гасырларда '''Итил''' яки '''Әтил''' исеме белән танылган ({{lang-tt|Идел, Идель}}, {{lang-kz|Еділ, Едиль}}). «Волга» аталышы [[Праславян теле|праславян]] ''Vьlga'' сүзеннән килгәндер дип барыла, шулай ук Болгар елга = Болга сүз тезмәсеннән килеп чыккан дип фаразы бар.
Әтил суы ака торур,
Кыйа төби кака торур,
Баликъ тәлим бака торур,
Күлең тәкый күшәрүр
(Халык җыры)
== Идел — Русиянең үзәк су артериясе ==
Идел түбәндәге Русия субъектлары аша ага: [[Твир өлкәсе]], [[Мәскәү өлкәсе]], [[Ярыслау өлкәсе]], [[Кострома өлкәсе]], [[Иваново өлкәсе]], [[Нижгар өлкәсе]], [[Чуашстан]], [[Мари Ил]], [[Татарстан]], [[Сембер өлкәсе]], [[Самар өлкәсе]], [[Сарытау өлкәсе]], [[Волгоград өлкәсе]], [[Әстерхан өлкәсе]], [[Калмыкия]].
Идел бассейнында өлешчә яки тулысынча [[Әстерхан өлкәсе|Әстерхан]], [[Волгоград]], [[Сарытау]], [[Самар]], [[Сембер]], [[Нижгар]], [[Ярыслау]], [[Иваново]], [[Кострома өлкәсе|Кострома]], [[Мәскәү өлкәсе|Мәскәү]], [[Смоленск өлкәсе|Смоленск]], [[Твир өлкәсе|Твир]], [[Владимир өлкәсе|Владимир]], [[Калуга өлкәсе|Калуга]], [[Орёл өлкәсе|Орөл]], [[Рәзән өлкәсе|Рәзән]], [[Вологда өлкәсе|Вологда]], [[Киров өлкәсе|Киров]], [[Пинзә өлкәсе|Пинзә]], [[Тамбу өлкәсе|Тамбу]], [[Тула өлкәсе|Тула]] өлкәләре, [[Пирем крае]], [[Удмуртия]], [[Мари Ил]], [[Мордовия]], [[Чуашстан]], [[Татарстан]], [[Башкортстан]], [[Калмыкия]], [[Коми Республикасы|Коми Җөмһүрияте]], [[Мәскәү]] һәм [[Казакъстан]]ның [[Атырау өлкәсе]] урнашалар.
Идел [[Балтыйк диңгезе]] белән [[Идел-Балтыйк су юлы]], Югары Волочёк һәм Тихвин системалары аша тоташкан; [[Ак диңгез]] белән Северодвинск системасы һәм Ак диңгез-Балтыйк каналы аша тоташкан; [[Азак диңгезе|Азак]] һәм [[Кара диңгез|Кара]] диңгезләре белән [[Идел-Тын каналы]] аша тоташкан.
| |||