Кызыл зур йолдыз: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Юл номеры - 1:
{{Йолдыз сыйныфы}}
'''Кызыл зур йолдыз''' ({{lang-en|red giant}}) — төштә [[водородсу тудыргыч]] яну тәмамланган йолдыз, [[йолдызлар эволюциясе]] соң чорында түбән яки уртача массалы (якынча 0,5–10 Кояшныкы), югары [[яктыртучанлык]]лы [[зур йолдыз]].
 
== Үзлекләр ==
[[Файл:Solar Life Cycle.svg|500px|мини|үзәк|Кояшның борынгы һәм киләчәк тормышы. Кызыл зур йолдыз чоры - иң зур радиуслы Кояш. 5,5 млрд. елдан [[Кояш]] Кызыл зур йолдызга әйләнәчәк, [[Җир]]дә тормыш юкка чыгар]]
[[Файл:Aldebaran-Sun comparison de.svg|300px|мини|уңда|Кызыл зур йолдыз Альдебаран һәм замана [[Кояш]]]]
Кызыл зур йолдызның төше [[һелий]]дән тора. Һелий яну температурасы [[водородсу тудыргыч]]ныкыннан югарырак, шуңа күрә һелий кабына алмый. Төштә энергия чыкмаганга күрә төш кысыла башлый һәм [[гравитация]] тәэсирендә җылына, [[температура]] арта һәм төш тирәсендәге тышчада урнашкан водород[[су тудыргыч]] яна башлый һәм югары катламнарны этеп чыгара. Нәтиҗәдә тышкы катламнар киңәяләр, суыналар. Салкынрак йолдыз кызылрак була, ләкин зурлыгы сәбәпле аның [[яктыртучанлык|яктыртучанлыг]]ы арта.
 
Шулай итеп, кызыл зур йолдызның төп үзлекләре: бик зур радиусы һәм югары түгел [[температура]]сы.
Юл номеры - 15:
==Кояшның һәм Җирнең язмышы==
[[Файл:Sun red giant.svg|300px|мини|уңда|5 миллиард елдан соң Кояш кызыл зур йолдызга әйләнәчәк. Сулда - Кояшның киләчәк зурлыгы, уңда - Кояшның бүгенге зурлыгы]]
Хәзерге заманда [[Кояш]]ның яшен якынча 4,57 миллиард ел тәшкил итә, бу йолдызның уртача яше. Тагы 5 миллиард ел дәвамында Кояш [[баш эзлеклелек]]тә калачак, шуннан соң Кояшның төшендә [[водородсу тудыргыч]] янып бетәчәк.
 
Аннан соң Кояшның төшендә [[температура]] һәм тыгызлык бик артачак, [[гелий]] яна башлаячак һәм [[углерод]]ка әйләнә башлаячак.
 
Кояшның зурлыгы '''200 тапкыр артачак''' һәм [[Җир]] орбитасына җитәчәк диярлек (0,93 [[а.б.]]). [[Меркурий (планета)|Меркурий]] һәм [[Чулпан (планета)|Чулпан]] Кояш тарафыннан йотылачаклар һәм [[бу]]га әйләнәчәкләр.
 
Кояшның киңәюе сәбәпле [[Җир]] бик җылытачак һәм тормыш бетәчәк диярлек. 1,1 миллиард елдан соң Җирдәге [[океан]]нар буга әйләнәчәк.
 
Кояш шушы кызыл зур йолдыз дәверендә 100 миллион ел дәвамында булачак, аннан соң үзәгендәге [[ак кәрлә]] белән [[планетар томанлык]]ка әйләнәчәк.
Юл номеры - 36:
* [http://www.astronet.ru/db/FK86/''Физика космоса. Маленькая энциклопедия'', М.: Советская Энциклопедия, 1986]
* [http://www.astronet.ru/db/msg/1174799 Постнов К. А. Эволюционная астрофизика]
 
[[Төркем:Йолдызлар сыйныфлары]][[Төркем:Йолдызлар]][[Төркем:Астрофизика]]
[[Төркем:Йолдызлар]]
[[Төркем:Астрофизика]]