Бәпәнәй Төрепбирдин: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к →‎top: clean up
IanraBot (бәхәс | кертем)
к →‎top: clean up
Юл номеры - 13:
Бәпәнәй һәм Миннәрдән ярдәм сорап Илтимас Абдулов җитәкчегендәге Усы даругасы катнашучылар килә. Баш күтәрүчеләрнең Бәпәнәй Торыпбирдин, Мәндәр Карабаев һәм Төлкечура Алдагулов җитәкчелегендәге зур отрядлары [[Красноуфим]], [[Көңгер]] һәм [[Бөре (шәһәр)|Бөре]] калалары тирәсендә, шулай ук [[Тере Танып]] елгасы бассейнында хәрәкәт итә. Июньдә 2500 (башка мәгълүматлар буенча 4200) кешедән торган Бәпәнәй Торыпбирдин, Юлдаш Сөярембетов, Мәндәр Карабаев һәм Төлкечура Алдагулов җитәкчелегендәге башкорт Богдановский кәлгәсен камауга ала. Сугыш ике көн дәвам итә, әммә баш күтәрүчеләр калган яулап ала алмый, ян тирәсендәге күченүчеләрнең туплавык пунктларын таләп Бөре каласына юнәлә. Гайнә башкортлары Себер даругасы баш күтәрүчеләренә тора һәм алар бергәләп Усы һәм Көңгер калалар, Тере Танып елгасы тирәсендәге күченүчеләрнең авылларын талыйлар.
 
Июнь азагында Аллагол Котлыгужин һәи Бәпәнәй Торыпбирдин җитәкчелегендәге Куакан, Әле, Бала ктай һәм Слалъйотулусыннан сыккан 2500 башкорт Бәгәрәк мәхәлләсе тирәсендә хәрәкәт итә, берничә кәагьәне яулап алалар яки камыйлар. 1737 елның июль-августында күтәрелеш Себер даругасының барлык территориясен чолгый. Июль башында Бәпәнәй Торыпбирдин үзенең 2000 кешедән торган отрядлары белән [[Катай|Катай бистәсенә]] таба юнәлә, күченүчеләрнең авылларын талый. Июльнең икенче яртысыннан 12 авгуска кадәр Миннәр һәм Бәпәнәй җитәкчелегендәге башкорт [[Уса|Усы шәһәре]] тирәсендә күченүчеләрнең авылларын талыйлар һәм ягалар. Аларга янә Гайнә улусы башкортлары тора. Августта баш күтәрүчеләр МиассМияс елгасы буендагы зур Воскресенский авылына берничә тапкыр һөҗүм итәләр. Август аеның өченче декадасында Миннәр һәм Бәпәнәй җитәкчелегендәге башкорт, Гайнә улусы башкортлар белән килешү буенча бергәләп Усы даругасындагы хөкүмәт ягында булганнарга һөҗүм итәләр, ары Көңгер өязе биләмәләренә юнәлеп мондагы Строгановларның туплавык пункларын талыйлар. Сентябрьдә күтәрелеш дәвам итә, башкорт хөкүмәт командалары белән алышка керә.
 
1737 елның октябрь—ноябрендә баш күтәрүчеләр һәм патша чиновниклары арасында сөйләшүләр башлана. Башкорт Килмәк Нурышев, Акай Күчемов, Йосып Арыков һәм башка кулга алынган күтәрелеш җитәкчеләрен иреккә чыгару һәм йөкләмәләрне (штраф атларын) таләп итмәү шарты белән көрәшне туктатачакларын белдерәләр, әммә влачлар бу талапларны үтәүдән баш тарта. 1738 елның гыйнварында Себер дарусында күтәрелеш тагын токана, апрель-майда Чыбаркүл, Чиләбе һәм Красноуфим ныгытмаларга, Ревда заводына һөҗүм итәләр. Июньдә 2500 кешедән торган полковник Арсеньев командасы белән берничә сугыш була, Арсеньев чигенергә мәҗбүр була. Июнь азагында баш күтәрүчеләр майор Люткин командасы белән авыр алышлар алып бара. Июль азагында башкорт влачлар белән сөйләшүләрне башлый. Август уртасында Башкорт комиссиясе командиры генерал-майор Л. Я. Соймоновка Себер даругасындагы күтәрелеш җитәкчеләре Мәндәр Карабаев, Төлкечура Алдагулов һәм Юлдаш Сөярембетов "гаепләрен танып" биреләләр. Әммә Бәпәнәй Торыпбирдин һәм Аллагол Котлыгужин җитәкчелегендәге башкорт көрәшне дәвам итә. Бәпәнәй Торыпбирдин берничә тапкыр Кече һәм Урта җүз казакларыннан ярдәм сорап мөрәҗәгать итә, үзенең улы Баязитны илче буларак Барак солтанга ебәрә, әммә уңышсызлыкка очрый.