Түбән Новгород өлкәсе: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Damir (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Marat-avgust (бәхәс | кертем)
к нижгарлаштыру
Юл номеры - 1:
{{РФ субъекты
|TtNm = Түбән НовгородНижгар өлкәсе
|FSCtrWhat = Администра үзәк
|FSCtrNm = [[Түбән НовгородНижгар]]
|AreaRnk = 40-нчы
|TotArea = {{formatnum:{{ПлощадьРегионы|Түбән НовгородНижгар өлкәсе}}}}
|WaterPrcnt = 1,2
|PopRnk = 11-нче
|PopQty = {{formatnum:{{Халык саны (төбәкләр)|Түбән НовгородНижгар өлкәсе}}}}
|PopCtDate = 2014
|PopDens = {{ #expr: ({{Халык саны (төбәкләр)|Түбән НовгородНижгар өлкәсе}} / {{ПлощадьРегионы|Түбән НовгородНижгар өлкәсе}}) round 2 }}
|GDP = {{ТРП|52}}
|GDPCtDate = 2008
Юл номеры - 24:
|OfSite = http://www.government-nnov.ru/
}}
'''Түбән НовгородНижгар өлкәсе''' — [[Россия Федерациясе]]нең [[Аурупа]] өлешендә урнашкан субъекты.
 
''Мәйданы'' — 76 900 км².
Юл номеры - 30:
''Халкы'' — 3 324 114 кеше ([[2010]]). Шәһәр халкы өлеше 78,9% ([[2009]]), 21,1% – авыл халкы.
 
Өлкә үзәге – [[Түбән НовгородНижгар]] шәһәре.
 
== Чиктәшлек ==
Юл номеры - 51:
|}
 
Түбән НовгородНижгар өлкәсе [[Көнчыгыш Аурупа тигезлеге]]нең үзәгендә, [[Идел]]нең ике ярларында урнаша. Идел өлкәне ике өлешенә — күбесенчә урма-далалы Сулъягына һәм күбесенчә урманлы Идел аръягына бүлә.
 
Идел сулъягын (аның көньяк-көнбатыш кырыйдан башка, анда Ука-Тёша түбәнлеге урнаша) [[Идел буе калкулыгы]] (Мордва калкулыгы) биләп тора; Идел аръягын Ветлуга түбәнлеге (Мордва калкулыгы) биләп тора; кырый төньякта — Вятские Увалы калкулыгының тармаклары.
Юл номеры - 64:
Туфраклар: кәсле-көлсу һәм көлсу (өлкә мәйданының 66% өлешен биләп торалар), соры урман туфраклары (16,9%), болын-кара туфраклар (7,9%), {{коммент|аллювийле тугай|аллювиальные пойменные}} туфраклар (3,6%), саз һәм торф туфраклары (6,2%). Урманлылык — 43%.
== Тарих ==
''Түбән НовгородНижгар өлкәсе'' 1929 елның 14 гынварында [[РСФСР]] составында оештырыла. Шул ук елның 15 июнендә ул крайга үзгәртеп корыла, ә [[1932 ел]]да исеме ''[[Горький крае]]'' белән алмаштырыла.
 
[[1936 ел]]да край составыннан [[Мари АССР|Мари]] һәм [[Чуаш АССР|Чуаш]] җөмһүриятләре аерылып чыгарылалар да, Горький крае ''өлкәгә'' үзгәртеп корыла.
Юл номеры - 72:
 
=== Торак пунктлар ===
<p style="text-align:center;">'''Түбән НовгородНижгар өлкәсе торак пунктлары'''</p>
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%; border-collapse:collapse;"
|-
! rowspan=11 | {{Tnavbar|Крупнейшие города РФ|plain=1}}
[[Рәсем:Nizhny Novgorod ISS view.jpg|border|105px]]<br />[[Түбән НовгородНижгар]]<br />[[Рәсем:Train station in Dzerzhinsk, Russia.jpg|border|105px]]<br />[[Дзержинск (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Дзержинск]]<br />
! align=center style="background:#e9e9e9; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd;" | №
! align=left style="background:#f5f5f5; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd; padding: 0px 5px" | Шәһәр
Юл номеры - 84:
! align=center style="background:#f5f5f5; border-right: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | Халык саны
! rowspan=11 | {{Tnavbar|Крупнейшие города РФ|plain=1}}
[[Рәсем:Arzamas. Near heritage building of Magistrat.jpg|border|105px]]<br />[[Арзамас]]<br />[[Рәсем:Bor. Uspenskaya Church.jpg|border|105px]]<br />[[Бор (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Бор]]<br />
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd " | 1 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Түбән НовгородНижгар]]''' || 1 250 619 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 11 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Кулебаки]]''' || 35 759
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 2 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Дзержинск]]''' || 240 742 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 12 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Богородск]]''' || 35 499
Юл номеры - 94:
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 4 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Сарыкылыч]]'''<sup><ref>[http://www.idmedina.ru/books/regions/?1095 МЕЩЕРСКИЙ ЮРТ В XIV–XV ВЕКАХ: СИСТЕМА УПРАВЛЕНИЯ]</ref></sup> || 92 047 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 14 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Семёнов]]''' || 24 473
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 5 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Бор (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Бор]]''' || 78 058 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 15 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Лысково]]''' || 21 880
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 6 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Кстово]]''' || 66 657 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 16 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Сергач]]''' || 21 386
Юл номеры - 104:
| align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd" | 9 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Балахна]]''' || 51 519 || align=center style="background:#f0f0f0; border-bottom: 1px solid #ddd; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 19 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Лукоянов]]''' || 14 951
|-
| align=center style="background:#f0f0f0; border-right: 1px solid #ddd" | 10 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Заволжье]]''' || 40 460 || align=center style="background:#f0f0f0; border-right: 1px solid #ddd; border-left: 1px solid #ddd" | 20 ||align=left style="padding: 0px 5px" | '''[[Первомайск (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Первомайск]]''' || 14 568
|-
| colspan="11" align=right style="background:#f5f5f5; border-top: 1px solid #ddd; padding: 0 10px" | ''2010 елның җанисәбе буенча<ref>[http://sverdl.gks.ru/vpn2010/2010/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85%20%D0%B8%20%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B2%20%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BC%20%D0%92%D0%9F%D0%9D-2010.xls Численность населения городских и сельских населённых пунктов Свердловской области по итогам ВПН-2010]</ref>''
Юл номеры - 128:
 
== Административ-территориаль бүленеше ==
{{main|Түбән НовгородНижгар өлкәсенең административ-территориаль бүленеше}}
Түбән НовгородНижгар өлкәсе составына 9 шәһәр булге һәм 43 муниципаль район керә
=== Шәһәр бүлгеләре ===
{| class=tiles width="100%" bgcolor="#fff" border="0" cellpadding="3px" cellspacing="3px"
Юл номеры - 135:
|- valign="top" align="left" bgcolor="#f2f6ff"
|
#[[Түбән НовгородНижгар|Түбән НовгородНижгар шәһәр бүлгесе]]
#[[Арзамас|Арзамас шәһәр бүлгесе]]
#[[Бор шәһәре шәһәр бүлгесе|Бор шәһәр бүлгесе]]
Юл номеры - 159:
|- valign="top" align="left" bgcolor="#f2f6ff"
|
#[[Ардатов районы (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Ардатов районы]]
#[[Арзамас районы|Арзамасский районы]]
#[[Балахна районы]]
Юл номеры - 168:
#[[Вача районы]]
#[[Ветлуга районы]]
#[[Вознесенское районы (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Вознесенское районы]]
#[[Володарск районы]]
 
Юл номеры - 174:
<ol start=12>
<li> [[Воротынец районы]]
<li> [[Воскресенское районы (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Воскресенское районы]]
<li> [[Гагино районы]]
<li> [[Городец районы]]
Юл номеры - 222:
Химия сәнәгате: органик синезы нәтиҗәләре, пластмассалар, синтетик сумалалар, оргпыяла, лаклар, буяулар, агулы химикатлар һ.б.
 
Кара ([[Выкса]], [[Кулебаки]], [[Түбән НовгородНижгар]], [[Бор (Түбән НовгородНижгар өлкәсе)|Бор]]) һәм төсле металлургия ширкәтләре (Түбән НовгородНижгар). Торф өлкәнең өч районыныда (Тоншаево, Богородск, һәм Бор) чыгарыла.
 
=== Авыл хуҗалыгы ===
Юл номеры - 229:
=== Транспорт ===
 
Өлкәдәге барлык тимер юллар [[Горький тимер юлы]]на карыйлар, аның идарәсе дә Түбән НовгороддаНижгарда урнашкан. Төп тимер юл төеннәре — Түбән НовгородНижгар, [[Арзамас]].
 
[[Идел]], [[Ука]], [[Ветлуга (елга)|Ветлуга]] һәм [[Сыры]] елгалары буенча тәртипле рәвештә көймәләр йөриләр.<ref>http://www.volzhskoe.gbu.ru/ib.htm</ref> Эре портлар: Түбән НовгородНижгар, Городец, Бор, [[Кстово]].
 
Өлкә аша федерация ({{табличка-ru|М|7}}, {{табличка-ru|Р|158}}) һәм төбәк әһәмиятендәге ({{табличка-ru|Р|72}}, {{табличка-ru|Р|81}}, {{табличка-ru|Р|125}}, {{табличка-ru|Р|152}}, {{табличка-ru|Р|157}}, {{табличка-ru|Р|159}}, {{табличка-ru|Р|160}}, {{табличка-ru|Р|161}} {{табличка-ru|Р|162}}) юллар баралар.
Юл номеры - 241:
 
== Моны да карагыз ==
* [[Түбән НовгородНижгар губернасы]]
* [[Түбән НовгородНижгар татарлары (журнал)|«Түбән НовгородНижгар татарлары» журналы]]
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
 
{{Түбән НовгородНижгар өлкәсе}}
{{Русия Федерациясенең Идел буе федераль бүлгесе}}
{{Рәсәй субъектлары}}
 
[[Төркем:Түбән НовгородНижгар өлкәсе]]