Wikipedia

2014 ел: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Ильвир (бәхәс | кертем)
5291 үзгәртергә
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Ильвир (бәхәс | кертем)
5291 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 2:
{{Ел өчен навигация|2014}}
{{Гасыр өчен навигация|21}}
{{Ел башка тәкъвимнәрдә|2014|КТ=31 январь|ҺТ=25 октябрь}}
{{Башлана торган ел|2014}}
* [[Һиҗри тәкъвиме]]ндә 1435–1436еллар.
* [[Буддист тәкъвиме]]ндә 2557 елы.
* [[Рәсем:Flag of North Korea.svg|20px]] [[Корея Халык Демократик Җөмһүрияте]]нең [[Чучхе тәкъвиме]]ндә 103 елы.
* {{Байрак/Япония}} [[Япония]] өчен [[Хэйсэй периодында]] 26 елы.
* {{Байрак/Татарстан}} [[Татарстан]]да — Мәдәният елы<ref>[http://www.madanizhomga.ru/component/k2/item/1139-mәdәniyat-elyi-mәdәniyatle-bulsyin.html Мәдәният елы мәдәниятле булсын]</ref>.
 
Строка 12 ⟶ 10 :
=== Гыйнвар ===
* [[1 гыйнвар]] — [[Латвия]] [[евро]] акча берәмлеген куллана башлый<ref>[http://ria.ru/world/20140101/987561864.html Латвия официально стала 18-м членом еврозоны] {{ref-ru}}</ref>.
* [[9 гыйнвар]] — [[Әнкара]]да коррупция эшен ачыклауда катнашкан 350ләп350-ләп полиция хезмәткәре эштән алынды<ref>[http://www.azatliq.org/archive/news/20140107/570/570.html?id=25222574 Анкарада 350ләп350-ләп полиция хезмәткәре эштән алынды]</ref>.
[[Файл:Бәхетле-хәләл.jpeg|right|thumb|300px|Хәләл «Бәхетле» супермаркеты]]
* [[9 гыйнвар]] — [[Уфа]] шәһәрендә [[Башкортстан]]дагы мәктәп укучыларының [[Татар теле олимпиадалары|Татар теле олимпиадасы]] башланды. Катнашучылар саны 158 &nbsp;булган.<ref>[http://kiziltan.ru/tat/news/obrazovanie/26572.html Телебезнең киләчәге алар кулында!]</ref>
* [[10 гыйнвар]] — [[Казан]]ның [[Рубин (футбол клубы, Казан)|«Рубин»]] клубы тренер [[Ринат Билалетдинов]] белән килешү төзи, килешү ел ярым вакытка исәпләнгән.<ref>[http://shahrikazan.com/tt/component/k2/item/6566-tatarstan-futbolyinda-bilaletdinov-choryi-bulyirmyi?.html Татарстан футболында Билалетдинов чоры булырмы?]</ref>.
* [[15 гыйнвар]] — [[Казан]]да хәләл супермаркет ([[Бәхетле|«Бәхетле»]]) ачылды<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25159013.html "Бәхетле" җитәкчесе: Акча эшлим дип өскә гөнаһ аласы килми]</ref>.
* [[22 гыйнвар]] — [[Саранск]] шәһәрендә [[Мордовия]]дәге мәктәп укучыларының [[Татар теле олимпиадалары|татар теле олимпиадасы]] башланды. Катнашучылар саны 35 &nbsp;булган<ref>[http://www.yuldash-sputnik.ru/4/739-2014-01-28-12-19-47.html Саранск шәһәрендә татар теле һәм әдәбияты бәйгеләре узды]</ref>.
* [[27 гыйнвар]] — [[Гондурас]] президенты вазифаларына [[Хуан Орландо Эрнандес]] кереште<ref>[http://news.rambler.ru/23311810/ В Гондурасе официально вступил в должность новый президент страны Хуан Орландо Эрнандес] {{ref-ru}}</ref>.
* [[30 гыйнвар]] — [[Гарвард университеты]] галимнәре [[MITRE Corporation]] ширкәте белән бергә дөньяда беренче нанопроцессорны (nanoFSM) ясап чыктылыр.<ref>[http://hi-news.ru/hardware/specialisty-razrabotali-pervyj-v-mire-nanoprocessor.html Специалисты разработали первый в мире нанопроцессор] {{ref-ru}}</ref>
Строка 33 ⟶ 31 :
=== Март ===
[[Рәсем:Кырымда Татарстан делегациясе.jpg|200px|thumb|right|Татарстан делегациясенең Кырымга бару уңае белән ясалган карикатура]]
* [[1 март]] — Русия парламентының «кесә» Югары палатасы — «[[Федерация шурасы]]», [[Владимир Путин|В. &nbsp;Путинга]] Украинага гаскәрләр кертергә «рөхсәт бирде».<ref>[http://ria.ru/politics/20140301/997696712.html Совет Федерации разрешил использовать ВС России на Украине.]</ref>.
* [[2 март]] — [[Оскар, 2014|«Оскар»]] премиясен тапшыру тантанасында иң яхшы фильм номинациясендә җиңүне «[[12 еллык коллык]]» фильмы яулады<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25283901.html Оскар тантанасында Украина искә алынды]</ref>.
* [[2 март]] — [[Акмәсҗит|Акмәчеттә]] Татарстан мөфтие [[Камил Сәмигуллин]], аның урынбасары Рөстәм Батров һәм Татарстан президенты аппараты вәкиле Рөстәм Гайнетдинов Кырым мөфтие [[Әмирали Аблаев]] белән очраштылар. Очрашуда [[Кырымтатар мәҗлесе]] рәисе [[Рифат Чубаров]] та катнашты<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25282730.html Татарстан мөфтие: "Кырымга танышу өчен килдек"]</ref>.
* [[5 март]] — [[Акмәсҗит]]тә [[Рөстәм Миңнеханов]] җитәкчелегендәге Татарстан хөкүмәте делегациясе белән Русия яклы [[Кырым Мохтари Җөмһүрияте]]нең хөкүмәте вәкилләре арасында хезмәттәшлек килешүе имзаланды.<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25286389.html Татарстан киләчәк язмышы анык булмаган Кырым белән килешү имзалады]</ref><ref>http://www.vedomosti.ru/politics/news/23618621/prezident-tatarstana-priehal-v-krym Президент Татарстана приехал в Крым</ref><ref>[http://www.trttatar.com/trtworld/ta/newsDetail.aspx?HaberKodu=f768c19f-f974-4b5a-82bc-d485f232da12 Tatarstan İlbaşı Qırımda]</ref>
* [[8 март]] — [[Малайзия]]нең [[Boeing 777]]—200227 очкычы 227 пассажир һәм 12 экипаж әгъзасы белән бергә [[Көньяк Кытай диңгезе]] өстеннән барганда «җир» белән элемтәсен югалта һәм юкка чыга<ref>[http://ria.ru/world/20140308/998735021.html Премьер Малайзии: зона поисков пропавшего самолета Boeing расширена.]</ref>.
* [[16 март]] — [[Кырым Автоном Җөмһүрияте|Кырым автономиясе]]ндә [[Кырым статусы турында референдум|Кырым бәйсезлеге турында референдум]] уза.
* [[17 март]] — [[Казан]]да «Татар кызы» бәйгесе узды.<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25302403.html "Татар кызы" бәйгесе быел саф татарча узды]</ref>.
Строка 60 ⟶ 58 :
 
=== Май ===
* [[12 май]] — [[Мордовия республикасы]] хөкүмәтенең «мәктәп киеме һәм укучының тышкы кыяфәте»нә турындагы карары буенча мөселман гаиләләреннән булган кызларга мәктәпләргә һәм башка уку йортларына яулык бәйләп килү тыелган.<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25464927.html "Соңгы тапкыр авылда яулыкны 1937 елда салдырганнар"]</ref>
* [[18 май]] — администрация тарафыннан [[Кырым]]да [[Кырым татарлары сөргене]]нә багышланган матәм йөрешләре тыелды.
* [[25 май]] — [[Украина]]да вакытыннан алда президент сайлаулары уза. [[Петр Порошенко]] җиңү яулый.
Строка 68 ⟶ 66 :
 
=== Июль ===
* [[13 июль]] — [[Футбол буенча Алмания җыелмасы|Алмания җыелма командасы]] финалда [[Аргентина]] командасын отып, 4нче4-нче тапкыр футбол буенча Дөнья беренчелеге яулады<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/25455652.html Германия такымы Дөнья футбол беренчелегендә җиңү яулады]</ref>.
* [[15 июль]] — Казанда [[фехтование]] буенча Дөнья чемпионаты башланып китте.
* [[15 июль]] — [[Мәскәү метрополитены|Мәскәү метросы]]нда 3 вагон рельслардан чыгып, һәләкат килеп чыга.
Строка 75 ⟶ 73 :
 
=== Август ===
* [[7 август]] — Русия хөкүмәтбашы [[Дмитрий Медведев|Д. &nbsp;Медведев]] боерыгы белән [[АКШ]], [[Европа Берлеге]] илләре, [[Канада]], [[Австралия]] һәм [[Норвегия]]дә җитештерелгән азык-төлекне Русиягә кертү бер елга тыела.<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/26518911.html Чит илдән азык-төлек кертүне тыю халыкны аптырашта калдырды]</ref>
* [[29 август]] — БРныңБР-ның [[Краснокама районы|Краснокама]] һәм [[Яңавыл районы|Яңавыл]] районнары табигый афәт — [[өермә]]дән зыян күрә. Йөзәрләгән йорт җимерелә, авыллар утсыз кала, ике кешенең гомере өзелә.<ref>[http://kiziltan.ru/tat/news/denia/29531.html Гарасат китергән һәлакәт]</ref>
* [[30 август]] — Казанда, [[Казансу]] буенда композитор [[Эльмир Низамов|Э.&nbsp;Низамов]]ның «Алтын Казан» мюзиклы күрсәтелде.<ref>http://www.business-gazeta.ru/article/112703/</ref>
 
=== Сентябрь ===
Строка 96 ⟶ 94 :
=== Декабрь ===
* [[4 декабрь]] — [[Грозный]]да [[матбугат]] йортын штурмлау.<ref>[http://www.novayagazeta.ru/news/1689922.html Спецоперация в Грозном завершена. Убиты 9 боевиков (ХРОНИКА)]</ref>
* [[16 декабрь]] — [[Рубль|Русия валютасы]] бер көн эчендә {{сан|20|%}} бәясен югалткан.<ref>[http://top.rbc.ru/finances/17/12/2014/54914a9c2ae596b3681b69f0 Рубль продолжил падение после роста на заявлении Минфина]</ref>.
* [[18 декабрь]] — Казанның [[Вахитов районы]] мәхкәмәсе бер төркем татар-мөселманнарга хөкем карары чыгарды. Шулар исәбендә «ил җитәкчелеге эшчәнлеген тәнкыйтьләгән язмалар» бастырган өчен 63 яшьлек [[Илмир Имаев]] 3,5 елга төрмәгә хөкем ителде<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/26751031.html Мөселманнарны җәзалау турында язучы блоггер ирегеннән мәхрүм ителде]</ref>.
* [[19 декабрь]] — Quacquarelli Symonds агентлыгы рейтингында [[КФУ]] алтынчы унлыкка кергән<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/26751893.html QS рейтингы: КФУ алтынчы унлыкка кергән]</ref>.
Строка 130 ⟶ 128 :
* [[27 декабрь]] — [[Габделфәрт Шәрәфиев]] (63), актер, [[Камал театры]] артисты.
 
== Г. &nbsp;Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары ==
«Утлы дала» исемле ике томлы тарихи романы өчен [[Вахит Имамов]] һәм тугра-шамаил каллиграфик композицияләре өчен [[Владимир Попов]] лаек табылдылар.<ref>[http://www.azatliq.org/archive/news/20140425/570/570.html?id=25362688 2014 елның Тукай бүләге ияләре билгеле булды]</ref>
 
Строка 139 ⟶ 137 :
* [[Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Франция]] язучысы [[Патрик Модиано]] — оккупация вакытындагы фаҗигале язмышлар истәлеген саклау осталыгы өчен<ref>[http://www.azatliq.org/content/news/26629100.html Нобель әдәбият бүләге оккупациядәге язмышлар истәлеген саклаган язучыга бирелде]</ref>.
* [[Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе]] — француз икътисадчысы [[Жан Тироль]] — берничә эре ширкәт булган урында базар көче тәэсире һәм аны көйләүгә багышланган хезмәте өчен<ref>[http://www.azatliq.org/content/news/26634912.html Нобель Икътисад бүләгенә француз Жан Тироль лаек булды]</ref>.
* [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] — [[Пакьстан]]нан [[Малала Юсафзай]] һәм [[Һиндстан]]нан [[Кайлаш Сатъяртхи]] — балалар хокукларын яклау өчен<ref>[http://www.azatliq.org/content/news/26630601.html Нобель Тынычлык бүләген балалар хокукларын яклаучылар алды]</ref>.
 
== Берләшкән Милләтләр Оешмасы ==
'''{{Байрак/БМО}} [[БМО]]-ның [[тәкъвим]]ендәге вакыйгалар<ref>[http://www.un.org/en/events/observances/index.shtml БМОныңБМО-ның истәлекле даталар, еллар һәм унъеллыклары]</ref>'''
* 2014 Халыкара гайлә фермалары елы ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/66/446 A/RES/66/222 резолюциясенең A/66/446 проекты] нигезендә).
* [http://social.un.org/index/IndigenousPeoples.aspx 2005–20142005—2014 Дөньяның төп халыкларның икенче халыкара унъеллыгы] ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/59/174 A/RES/59/174 резолюциясе] нигезендә).
* 2005–20142005—2014 [[Тотрыклы үсеш]] [[мәгърифәт]]е унъеллыгы ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/57/254 A/RES/57/254 резолюциясе] нигезендә).
* [http://www.un.org/waterforlifedecade/ 2005–20152005—2015 "Яшәү өчен су" халыкара адымлар унъеллыгы] ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/58/217 A/RES/58/217 резолюциясе] нигезендә).
* 2006–20162006—2016 Зарарланган [[регион]]нарны торгызу һәм [[тотрыклы үсеш|тотрыклы үстерү]] унъеллыгы ([[Чернобыль]] [[һәлакәт]]еннән соң өченче ун еллык) ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/62/9 A/RES/62/9 резолюциясе] нигезендә).
* 2008–20172008—2017 [[Ярлылык]]ны бетерү буенча икенче унъеллыгы ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/62/205 A/RES/62/205 резолюциясе] нигезендә).
* [http://www.un.org/en/events/desertification_decade/ 2010–20202010—2020 Җирләрнең чүлләргә әверелүгә каршы көрәш һәм чүлләр унъеллыгы] ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/62/195 A/RES/62/195 резолюциясе] нигезендә).
* [http://www.who.int/roadsafety/decade_of_action/en/index.html 2011–20202011—2020 Юл хәрәкәте иминлеген үстерү буенча адымлар унъеллыгы] ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/64/255 A/RES/64/255 резолюциясе] нигезендә).
* [http://www.cbd.int/2011-2020/ 2011–20202011—2020 Биотөрлелек унъеллыгы] ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/65/161 A/RES/65/161 резолюциясе] нигезендә).
* 2011–20202011—2020 [[Колониализм]]ны бетерү буенча өченче халыкара унъеллыгы ([[БМО]]-ның [http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=A/RES/65/119 A/RES/65/119 резолюциясе] нигезендә).
 
== Искәрмәләр ==
Строка 167 ⟶ 165 :
* [http://www.azatliq.org/content/article/26783098.html 2014 елның иң популяр техник казанышлары]
 
[[Төркем:2014 ел|*]]
[[Төркем:Еллар]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/2014_ел