Wikipedia

Татарларның дөнья буенча таралышы: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Ильвир (бәхәс | кертем)
5291 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{Төп мәкалә|Татарлар}}
Татарларның иң зур өлеше яшәгән ил &nbsp;— [[Русия]]. [[2010 елгы җанисәп|2010 елгы җанисәбе]] буенча, [[Русия Федерациясе татарлары]] 5 310 649 кешене{{сан|5310649|кеше}}не тәшкил итә, башка илләрдә исә төрле чыганаклар буенча татарлар саны {{сан|1,.5 миллионнан|миллион}}нан башлап, {{сан|3 миллионга|миллион}}га кадәр<ref>http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=109874</ref>.
 
Татар халкының байтак өлеше элеккеге союздаш республикаларның барысында да, хәзергечә әйтсәк, якын чит илләрдә яши. Бигрәк тә [[Үзбәкстан]]да татарлар күп&nbsp;— {{сан|211119|кеше}}<ref name="үзбәкстан2013">Данные предоставлены Госкомстатом Республики Узбекистан автору статьи - 656Цыряпкина 601Ю.Н. кешеРусские в Узбекистане: языковые практики и самоидентификации (на примере полевых исследований в Фергане) // Томский журнал лингвистических и антропологических исследований. - 2015. - № 3 (9). - С. 18</ref>, [[Казахстан]]да&nbsp;— 331{{сан|204229}}<ref 151name="казакъстан2009">[http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/КрПН2009_161110рус.doc Итоги переписи населения Казахстана 2009 г.]</ref>, [[Украина]]да&nbsp;— 133{{сан|73304}}<ref 596name="украина2001">http://www.azatliq.org/content/article/2136300.html</ref> милләттәшебез көн күрә. Бу белешмәләргә [[Кырым татарлары]] керми. Соңгы елларда алар [[Урта Азия]] республикаларыннан, ягъни [[1944 ел]]да сөрелгән урыннарыннан, үзләренең тарихи туган илләренә -&nbsp;— Кырымга кайта башладылар. Ә Кырым бүген [[Русия]] составына керә.
 
Татарлар ерак чит илләрдән [[Төркия]]дә, [[Румыния]]дә, [[Польша]]да, [[Кытай]]да, [[АКШ]]та-да, [[Финляндия]]дә, [[Австралия]]дә, [[Япония]]дә, кайбер гарәп илләрендә, хәтта [[Латин Америкасы]]нда да яшиләр. Аларның төгәл саны билгеле түгел, алай да {{сан|80 меңнән|мең}}нән алып {{сан|100 меңгә|мең}}гә кадәр булырга мөмкин дип исәплиләр (кайбер белешмәләргә караганда, Төркиядә бик күп Кырым татары тора. Алар анда [[1783 елдаел]]да [[Кырым ханлыгы]] басып алынганнан соң төрле чорларда күченеп киткәннәр һәм хәзер инде шактый өлеше төрекләшеп тә беткән). Чит илләрдәге татарлар, [[татар теле|үз телләрен]] һәм [[татарлык|мәдәниятләрен]] саклап, аерым җәмгыятьләр булып гомер итәләр. Алар төрле илләрдәге татар җәмгыятьләре, ә соңгы елларда элеккеге [[ССРБ]]-дагы, бигрәк тә хәзерге [[Татарстан]]дагы милләттәшләре белән тыгыз элемтәдә торалар.
 
Шулай итеп, татарлар элекке Союз киңлекләренә генә түгел, ә җир шарының барлык [[континент]]ларына да диярлек таралып утырганнар. Шул сәбәпле татар милләтен аерымланып, чәчелеп яшәүче халыклар төренә кертәләр. Мондый билгеләмә нигездә ерак чит илләрдәге һәм беркадәр дәрәҗәдә якын чит илләрдәге төркемнәргә карый. Бу илләрдәге татар халкы анда [[диаспора]] тәшкил итә (грек сүзе «диаспора» халыкның шактый зур өлешенең үзенең төп туган иленнән читтә, башка дәүләттә яшәвен аңлата).
 
== Илләр буенча татар халкы саны ==
* [[Русия]] &nbsp;— 5 310 649{{сан|5310649}}<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls 2010 ел җанисәпләре]</ref>;; шул исәптән:
** [[Татарстан]] &nbsp;— 2 012 571{{сан|2012571}}<ref name="2010 ел җанисәпләре">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls 2010 ел җанисәпләре]</ref>;
** [[Башкортстан]] &nbsp;— 1 172 287{{сан|1009295}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Чиләбе өлкәсе]] &nbsp;— 180 913{{сан|180913}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[СемберЫрынбур өлкәсе]] &nbsp;— 149 873{{сан|151492}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[СвердловскиСембер өлкәсе]] &nbsp;— 143 803{{сан|149873}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Мәскәү]] &nbsp;— 149 043{{сан|149043}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[МәскәүСвердлау өлкәсе]] &nbsp;— 56 202{{сан|143803}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[ЫрынбурСамар өлкәсе]] &nbsp;— 151 492{{сан|126124}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Пирем крае]]&nbsp;— {{сан|115544}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Үзбәкстан]] — 1,250,000;
** [[Хант-Манси — Югра автономияле округы]]&nbsp;— {{сан|108899}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Казакъстан]] — 400,000;
** [[Төмән өлкәсе]] (көньяк)&nbsp;— {{сан|102587}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Таҗикстан]] — 200,000;▼
** [[Удмурт Республикасы]]&nbsp;— {{сан|98831}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Кыргызстан]] — 140,000;▼
** [[Пенза өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|86431}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Украина]] — 73,3 мең<ref>http://www.azatliq.org/content/article/2136300.html</ref>;
** [[Әстерхан өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|60523}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Төрекмәнстан]] — 60,000;▼
** [[Мәскәү өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|56202}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Азәрбайҗан]] — 31,000;▼
** [[Сарытау өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|52884}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Румыния]] — 23,000;▼
** [[Түбән Новгород өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|44103}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Белорусия]] — 13,000;▼
** [[Мордовия]]&nbsp;— {{сан|43392}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Кытай]] — 7,500;▼
** [[Кырым Җөмһүрияте]]&nbsp;— {{сан|42254}}<ref name="кырым2014">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis_krim/pr_itogi.rar Материалы заседания круглого стола, посвященного предварительным итогам Переписи населения в Крымском федеральном округе по национальному составу, родному языку и гражданству] // [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis_krim/perepis_krim.html Перепись населения в Крымском федеральном округе]</ref> (бу санга [[кырым татарлары]] керми);
* [[Польша]] — 6,000; ▼
** [[Омск өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|41870}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Латвия]] — 6,000;▼
** [[Кемерово өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|40229}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Молдавия]] — 4,000;▼
** [[Мари Ил]]&nbsp;— {{сан|38357}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Болгария]] — 5,000;
** [[Киров өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|36457}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Красноярск крае]]&nbsp;— {{сан|34828}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Чуашстан]]&nbsp;— {{сан|34214}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Санкт-Петербург]]&nbsp;— {{сан|30857}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Ямал-Ненец автономияле округы]]&nbsp;— {{сан|28509}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Краснодар крае]]&nbsp;— {{сан|24840}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Волгоград өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|24557}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Новосибирск өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|24158}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Өркет өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|22882}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Томск өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|17029}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Курган өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|17017}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Ростов өлкәсе]]&nbsp;— {{сан|13948}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Ставрополь крае]]&nbsp;— {{сан|11795}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Коми Республикасы]]&nbsp;— {{сан|10779}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
** [[Диңгез буе крае]]&nbsp;— {{сан|10640}}<ref name="2010 ел җанисәпләре"/>;
* [[Үзбәкстан]]&nbsp;— {{сан|211119}}<ref name="үзбәкстан2013"/>;
* [[Казакъстан]]&nbsp;— {{сан|204229}}<ref name="казакъстан2009"/>;
* [[Украина]]&nbsp;— {{сан|73304}}<ref name="украина2001" />;
▲* [[Төрекмәнстан]] &nbsp;— 60,000{{сан|62000}};
▲* [[Кыргызстан]] &nbsp;— 140,000{{сан|31491}};
▲* [[Азәрбайҗан]] &nbsp;— 31,000{{сан|25900}};
* [[Төркия]]&nbsp;— {{сан|25000}};
▲* [[Румыния]] &nbsp;— 23,000{{сан|23935}};
* [[АКШ]]&nbsp;— {{сан|11000}};
▲* [[Кытай]] &nbsp;— 7,500{{сан|7900}};
▲* [[Белорусия]] &nbsp;— 13,000{{сан|7316}};
▲* [[Таҗикстан]] &nbsp;— 200,000{{сан|6495}};
* [[Гөрҗистан]]&nbsp;— {{сан|3000}};
▲* [[Молдавия]] &nbsp;— 4,000{{сан|2800}};
* [[Литва]]&nbsp;— {{сан|2793}};
▲* [[Латвия]] &nbsp;— 6,000{{сан|2739}};
* [[Эстония]]&nbsp;— {{сан|2445}};
* [[Финляндия]]&nbsp;— {{сан|1000}};
* [[Әфганстан]]&nbsp;— {{сан|500}};
▲* [[Польша]] &nbsp;— 6,000{{сан|495}};
 
== Илләр буенча мәкаләләр ==
Строка 55 ⟶ 90 :
* [http://tat.tatar-inform.ru/news/mir/2010/10/04/59924/ Эстония татарларының «Идел» мәдәни җәмгыятенә – 15 ел]
 
[[Төркем:Татарлар| ]]
[[Төркем:Молдавия халыклары]]
[[Төркем:Румыния халыклары]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Татарларның_дөнья_буенча_таралышы