Смог: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Ильвир (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
[[Image:LondonSmog.jpg|thumbnail|180px|[[Лондон]]да смог]]
'''Смог''' ({{lang-en|smoke}} (— «''төтен'')» һәм {{langlang1-en|fog}} (— «''томан'')» сүзләреннән ясалган) — сәнәгать оешмалары күп тупланган төбәкләрдә, эре шәһәрләрдә һаваның [[Җир]] өслегенә якын катының эшханәләрдән чыккан, шулай ук транспортның газлы калдыклары һәм төтен белән пычрануы. Смог төрле климат һәм һава шартларында барлыкка килергә мөмкин. Бигрәк тә [[җәй|җәй көне]], эссе вакытта сәламәтлеккә зыянлы.<br/>
 
Смог белән интегүче эре шәһәрләр — [[Лондон]], [[Лос-Анджелес]], [[Мехико]], [[Пекин]], [[Һоңкоң|Һонконг]], [[Мәскәү]], [[Афина]], [[Алматы]], [[Красноярск]] һ.&nbsp;б.
 
== Тарих ==
Строка 11 ⟶ 12 :
Әүвәл смог дип күп күләмдә ташкүмер яндырудан килеп чыккан төтенне (төтен белән күкерт диоксиды ''SO<sub>2</sub>'' кушылуны) атаганнар.
 
[[1950-еллар|1950 елелларда]]ларда [[Калифорния (штат)|Калифорния штаты]] хакимияте соравы буенча тикшерүләр үткәреп, Калифорния технология институты галиме [[һолландия]]ле Арье Жан Һааген-Смит<ref>[http://www.bookrags.com/biography/a-j-haagen-smit-woc/ A. J. Haagen-Smit Biography]{{ref-en}}</ref> (''[[1900 ел|1900]]-[[1977 ел|1977]]'') фотохимик смогның составын билгели<ref>Хезмәтләре өчен «Доктор Хааген-Смог» ({{lang-en|Dr. Haagen-Smog}}) дип атаганнар</ref>. Һааген-Смит буенча, смог — автомобильләрдән чыккан [[газ]] калдыклары һәм цистерналарда сакланучы ягулыктан чыккан парлардан ясалган туендырылмаган күмерсуларның [[озон]] белән окисьләшүенең полимерлашкан продукты.
 
== Атама барлыкка килү ==
Строка 33 ⟶ 34 :
[[2002 ел|2002]], [[2010 ел]]ларда [[Мәскәү өлкәсе]]ндә [[торф]] яну сәбәпле [[Мәскәү]]не берничә [[атна]]га сузылган төтен каплый. Әлеге төтен башка шәһәрләргә дә (''мәсәлән, [[Санкт-Петербург]]ка'') тарала.
 
[[Алматы]]ның даими төтен белән уралуына шәһәр эчендә ТЭЦ-2 булу, шәһәрнең [[тау]]лардан ясалган чокырда утыруы сәбәпче <ref>[https://www.caravan.kz/gazeta/almatincy-zadykhayutsya-ot-nepomernykh-appetitov-ehkibastuzskikh-ugolnykh-magnatov-88532/ Д. Искандерова. Алматинцы задыхаются от непомерных аппетитов экибастузских угольных магнатов. Караван, 25.04.2016]</ref>.
 
== Әдәбият ==
# География терминнарының русча-татарча аңлатмалы сүзлеге (''Ә.&nbsp;С. &nbsp;Тайсин гомуми мөхәррирлегендә''). Казан: «Мәгариф», 2010. ISBN 978-5-7761-1763-3
 
== Искәрмәләр ==