Трамплиннан сикерү: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к →Чыганаклар: викиләштерү |
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 1:
{{Спорт төре
| исеме = Чаңгыда трамплиннан сикерү
| рәсем = [[файл:Vikersund skiflygingsbakke.jpg|200px]]
| рәсем сыйфатламасы
| халыкара федерация
| башка исемнәре =
| билгеле = [[1868 ел]]
| уенчылар =
| клублар =
<!-- Сипаттама -->
| контакт =
| команда =
| төрләр = К120 шәхси беренчелек; К120 команда беренчелеге; К90
| категория = кышкы спорт
| кирәк-ярак = [[чаңгылар]]
| туп =
| урын = чаңгы трамплины
| дәвам итә =
| исәп =
| максат =
| ескерген =
| олимпия уеннары = [[Кышкы Олимпия уеннары 1924|1924]]
}}
'''Трамплиннан сикерү''' ({{lang-en|ski jumping}})
== Тарихи белешмә ==
Тарихына килгәндә, ул [[Норвегия]]нең Телемарк провинциясендә барлыкка килгән. Урындагы халык шул ярыш төре белән [[1840
Күпмедер вакыт үтү белән чаңгычылар арасыннан таудан төшүне өстен күргән
Ярышта катнашучының нинди ераклыкка сикергәнен рәсми рәвештә теркәү [[1868
Чаңгы спорты буенча дөнья беренчелекләренең, кышкы Олимпия уеннарының килеп чыгышына «Төньяк уеннары» (1901 елдан) булышлык итә. [[1920-еллар|1920 еллардан]] башлап Халыкара чаңгы федерациясе чаңгының бөтен төр ярышлары буенча Бөтендөнья беренчелеген, ә 1924 елдан [[Халыкара олимпия комитеты]] кышкы Олимпия уеннарын үткәрә башлый.▼
▲Чаңгы спорты буенча дөнья беренчелекләренең, кышкы Олимпия уеннарының килеп чыгышына «Төньяк уеннары» (''[[1901
Дүрт елга бер генә мәртәбә уздырылган Олимпия уеннары спортчыларның көрәшкә булган “сусавын басмый” дип, Халыкара чаңгы федерациясе 1929 елдан башлап ел саен чаңгы спортының бөтен төрләре буенча дөнья беренчелекләрен үткәрә. 1950 елдан чаңгы узышы, икебәйге һәм трамплиннан сикерү буенча беренчелекләр дүрт елга бер тапкыр, ягъни [[кышкы Олимпия уеннары]] аралыгында уздырыла башлый.▼
▲Дүрт елга бер генә мәртәбә уздырылган Олимпия уеннары спортчыларның көрәшкә булган
==ССРБ һәм Русиядә халәте==▼
1950 елларда Советлар союзы спортчылары халыкара ярышларда катнаша башлый. Шул чорда Ю. Скворцов белән А. Ларионов Бөтендөнья студентлары Кышкы уеннарында җиңү яулап кайталар. 1961 елда Н. Шамов Норвегиядә Холменколлен уеннарында җиңә, ә К. Цакадзе [[Финляндия]]нең [[Лахти]] шәһәрендә узган ярышта беренчелекне ала. 1962 ел дөнья беренчелегендә Н. Каменский Закопанеда ([[Польша]]) 90 метрлык трамплиннан сикереп, көмеш медаль яулый.▼
▲== ССРБ һәм Русиядә халәте ==
Бүгенге көнгә кадәр чаңгы белән трамплиннан сикерү спортында илебез спортчылары арасында, яуланган уңышның зурлыгы җәһәтеннән, В. Белоусовка җитүче юк. Ул [[Гренобль 1968|1968 елда Гренобль шәһәрендә]] узган Олимпиадада (90 метрлык трамплинда) алтын медаль хуҗасы була.▼
▲1950
▲Бүгенге көнгә кадәр чаңгы белән трамплиннан сикерү спортында илебез спортчылары арасында, яуланган уңышның зурлыгы җәһәтеннән, В.
==Сикерү стильләре==▼
===“Парашютчы” норвеглар===▼
1924-1954 елларда чаңгы белән трамплиннан сикерү спортында норвегларга җитүче булмый диярлек. Алар дөнья чемпионатларында да, кышкы Олимпиадаларда да гел беренче урын яулый. Башкаларга исә, Норвегия “парашютчыларының” гәүдәләрен алга сузып, һава ярып очуларын күзәтергә генә кала.▼
▲== Сикерү стильләре ==
===Аэродинамик очу стиле===▼
1954 елда фин спортчылары Норвегиянең “очучы чаңгычылар”ының 30 еллык гегемониясен туктатуга ирешә. Бу уңышка алар аэродинамик стильне (куллар тәнгә сыланган йә алга таба сузылган, очу вакытында гәүдә чаңгылар өстендә яткан кебек күренә) куллану ярдәмендә ирешә. Моннан тыш, фин спортчылары ботинкаларны чаңгыга тартып торган пружинаның көчен киметә бирә. Нәтиҗәләр озак көттерми: 1954 елдан башлап бөтен дөнья чемпионатларында, Олимпия уеннарында алар беренче урыннарны яулый. 1960 елда гына [[Скво-Велли 1960|Скво-Велли]] бистәсендә ([[АКШ]], [[Калифорния]] штаты) узган кышкы Олимпия уеннарында бу очу стилен яхшырак үзләштергән немец Хельмут Рекнагель финнарны артта калдыруга өлгәшә. Әммә [[Инсбрук 1964|чираттагы Уеннарда]] (Австрия, Инсбрук шәһәре) фин Вейко Канконнен бу дисциплинада беренчелекне яңадан үз иленә кайтара.▼
▲[[1924 ел|1924]]-[[1954
▲=== Аэродинамик очу стиле ===
▲1954
=== V-рәвешле стиль (''Боклев стиле'') ===▼
[[1989
▲===V-рәвешле стиль (Боклев стиле)===
▲1989 елда чаңгы белән трамплиннан сикерү спортында швед чаңгычысы Ян Боклев революция ясый. Ул беренче булып этелеп китү “өстәленнән” аерылганнан соң чаңгы очларын аерып оча башлый. Беренче вакытта судьялар ул керткән яңалыкка ятсынып карый, хәтта техника өчен Боклевка түбән балл куеп йөдәтәләр. Әммә еракка очуда швед спортчысына җитүче булмый һәм аңарчы бер дә призлы урынга дәгва итмәгән Ян 1988, 1989 еллардагы Дөнья кубокларында уртак зачетта җиңү яулый.
Әкрен генә V-образлы сикерү техникасы бөтен дөньяга тарала. Хөкемдарларлар да, чаңгы очларын аерып сикерүчеләрне мәрхәмәтлерәк хөкем итә башлый.
== Дисциплина төрләре ==
Бүгенге көндә чаңгы белән трамплиннан сикерү ярышы түбәндәге дисциплиналар буенча үтә:
К120 шәхси беренчелек
К120 команда беренчелеге
К90 шәхси беренчелек
Кышкы Олимпия уеннарында ярышның һәр төрендә илнең җыелма командалардан дүртәр спортчы гына катнаша ала.
== Ярышларда бәяләү системасы ==
Трамплиннан сикерү
Критик ноктага (К) кадәр “очу” спортчыга 60 мәрә бирә. Критик нокта трамплинның “күәте” буенча билгеләнә: мәсәлән, 60 метрлыныкы – 60 метрга, 90 метрлыныкы – 90 метрга тиң. 120 метрлык трамплинда һәр метр 1,8 мәрә, ә 90 метрлыкта – 2 мәрә “тора”.▼
▲Критик ноктага (К) кадәр
== Чыганаклар ==
Очты! Очты! Һаваларны ярып очты… Чаңгычы… «''[[Шоңҡар (журнал)|Шоңҡар]]''», №2, 2010
{{Кышкы олимпик төрләр}}
|