|
* Лев Толстой гомернең соңгы елларында үзен мөселман итеп санарга сораган хатлар язган иде<ref>http://www.islam.ru/newmuslim/izvestn/Lev/</ref>.
== Өзекләр ==
{{цитата|автор=[[Лев Толстой]], [[s:ru:Речь о народных изданиях (Толстой)|«Халык өчен басмалар турында» чыгышы]] {{ref-ru}}, [[1884 ел]]. |[[Зыялылар|Гыйлеме булганнары]] байлыклары белән бүлешергә теләсә, ачлар шундук канәгәть булачак дип уйларлык иде. Әммә [[гыйлем]] ияләренең белемне тарату эшендә хәл нык аерыла икән. Туклар ни бирергә белми, башта берсен, соңыннан икенчесен карап-карый, ачлар исә, үз ачлыкларына карамастан, аларга тәкъдим ителгәненнән борынларын тарта. Ник шулай? Мин фәкать өч сәбәбен генә күрәм:
* беренчесе - тукларның ачны ашатырга түгел, ә билгеле, үзләре өчен файдалы булган килеш җайга салырга теләүләре;
* икенчесе - ачларачларга үзләрен тукландырган әйбер урынына хәттә этләр дә ашамаган калдыкларын бирүләре;
* өченчесе исә - тукларның хәттә үзләре уйлаганынча тук урынына фәкать кабартылган булуларында, һәм аларның ризыклары да шәп булмавында...
<p>Китапларның өченче төре — бу нәкъ үзебез ашаган ризык, ләкин монысы майдан тук булган үзебезгә кабул ителерлек булганы, безне кабарткан, әммә тукландырмагантукландырмаганы. Мондыйны халыкка тәкъдим иткәнебездә дә ул аркасы белән борыла. Бу китаплар исә: [[Александр Пушкин|Пушкин]], [[Василий Жуковский|Жуковский]], [[Николай Гоголь|Гоголь]], [[Михаил Лермонтов|Лермонтов]], [[Николай Некрасов|Некрасов]], [[Иван Тургенев|Тургенев]], [[Лев Толстой|Толстой]] язганнары — әлбәттә тарихчыларны һәм [[рухият]] өлкәсендәге яңа барлыкка килгән язучыларныкын да онытмыйча,— соңгы 50 ел эчендә безнең язылган яңа [[әдәбият]]. Без анарга чумаган, безгә ул чын ризык булып күренә, ә ул[[халык]] барыбер алмый.
<p>Бу хәлне төзәтә алыр өчен, иң беренчедән - кирәкмәгән һәм зыян китерүче гамәлләрне кылуны туктатырга кирәк. Гади халыкның безнең ([[зыялылар]]) кебек үк [[кеше]]ләр булын кабул итергә кирәк, фәкать алар сан ягыннан күберәк һәм дөреслеккә[[дөреслек]]кә сизгеррәк һәм таләпчәнрәк. Халык безнең рухи һәм акыл ризыгыбызны ашамый: Жуковскийны, һәм Пушкинны, һәм Тургеневны — димәк, бу ризык — начар дип әйтмәм, әммә әһәмиятле түгел. Әһәмиятле булырлыкны табарга кирәк. Аны тапсак, ач булган һәрберәве аны кабул итәр. Алса, димәк, бу ризык - чын. Ләкин шундый ризык үзебездә дә аз — бу яктан үзебез [[фәкыйрь]].<ref>[[Лев Толстой]], [[s:ru:Речь о народных изданиях (Толстой)|«Халык өчен басмалар турында» чыгышы]] {{ref-ru}}, [[1884 ел]]: "Казалось бы, только пожелай делиться просвещенные, и голодные будут довольны. А в деле передачи знающим знаний выходит совсем не то. Сытые не знают, что давать, пробуют то то, то другое, и голодные, несмотря на свой голод, отворачивают носы от того, что им предлагают. Отчего это так? Я вижу только три причины: одна, что сытые не накормить хотят голодного, а хотят настроить голодного известным, для сытых выгодным образом; другая, что сытые не хотят давать того, что точно их питает, а дают только ошурки, которые и собаки не едят; третья, что сытые совсем не так сыты, как они сами воображают, а только надуты, и пища-то их самих не хороша...
<p>Третий разряд книг — это наша самая пища, но такая, которая годится нам, сытым с жиру, которая надувает нас, но не кормит и от которой, когда мы предлагаем ее народу, он тоже отворачивается. Эти книжки это: Пушкин, Жуковский, Гоголь, Лермонтов, Некрасов, Тургенев, Толстой — с прибавлением историков и духовных новейших писателей,— наша новая литература за последнее 50-летие. Мы питаемся этим, и нам кажется, что это самая настоящая пища, а он не берет.
|
