Албания: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Ajdar (бәхәс | кертем)
Ajdar (бәхәс | кертем)
Юл номеры - 91:
Албания тарихы тарихка кадәрге чорда, безнең эрага кадәр 4 гасырда, грек һәм рим тарихчыларының [[Иллирия]] турындагы язмаларыннан башлана. Албания җирләрендә яши башлаган кеше затының иң борынгы эзләре [[Урта Палеолит]] һәм [[Ахыргы Палеолит]] дәверләренә карый. Аларны [[Саранда]] шәһәре янындагы Ксара авылында һәм [[Тирана]] кырындагы [[Дайти тавы]]нда таптылар<ref>F. Prendi, "The Prehistory of Albania", The Cambridge Ancient History, 2nd edn., vol. 3, part 1: [https://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC&pg=PA187 The Prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries B.C.], ed. John Boardman et al. (Cambridge: Cambridge UP, 1982), 189–90 </ref>. Ксара тирәсендәге мәгарәдә табылган әйберләр арасында чакматаш һәм яшмадан ясалган предметлар һәм хайваннарның ташка әйләнеп каткан сөякләре бар, ә Дайти тавындагы табылдыклар сөякләр һәм [[Ориньяк культура]]сына хас таш эш кораллардан гыйбарәт. Албаниянең палеолит чоры табылдыклары шул ук чорга караган Црвена Стийена ([[Монтенегро]]) һәм төньяк-көнбатыш [[Греция]] табылдыкларына бик тә охшаш <ref> F. Prendi, "The Prehistory of Albania", The Cambridge Ancient History, 2nd edn., vol. 3, part 1: [https://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC&pg=PA187 The Prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries B.C.], ed. John Boardman et al. (Cambridge: Cambridge UP, 1982), 189–9 </ref>. Үзәк һәм көньяк Албаниядә казып алынган [[тумулус]]лардан чыккан [[бронза чоры]] артефактлары көньяк-көнбатыш [[Македония]] һәм Лефкада (Греция) белән тыгыз элемтә булуын күрсәтә. Археологлар фикеренчә, безнең эрага кадәр өченче меңъеллыкның уртасында бу төбәкләргә протогрек телендә сөйләшкән һинд-аурупа халыклары килеп урнашкан. Бу халыкның бер өлеше соңрак, б.э.к. 1600 еллар тирәсендә [[Микена]]га китә һәм анда [[Микена цивилизациясе]]н төзи. Халыкның башка төркеме, [[иллирийлар]], Албания белән Монтенегро чигендә яшәгән. Мөгаен, алар грек кабиләләренең күршеләре булгандыр.<ref>John Boardman. [https://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC&pg=PA629&dq=greek+speaker+bronze+albania+helladic&hl=el&ei=unx-TbHGMIuChQfXnsmmBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CD0Q6AEwBA#v=onepage&q=%22tribes%20which%20held%20the%20Zeta%20valley%2C%20and%20as%20such%20they%20may%20have%20been%20the%20immediate%20neighbours%20of%20Greek-speaking%20tribes%20in%20the%20Bronze%20Age%22&f=false The prehistory of the Balkans and the Middle East and the Aegean world.] Cambridge University Press, 1982. ISBN 978-0-521-22496-3, p. 629 </ref><ref>Wilkes John. [https://books.google.com/books?hl=el&id=4Nv6SPRKqs8C&q=illyrii#v=onepage&q=%22astride%20the%20modern%20frontier%20between%20Albania%20and%20Yugoslav%20Montenegro%22&f=false The Illyrians.] Wiley-Blackwell, 1995, ISBN 978-0-631-19807-9, p. 92 </ref>
 
Борынгы заманнарда хәзерге Албания җирләрендә Иллирия кабиләләре яшәгән. Бу территорияне Иллирия дип йөрткәннәр, якынча алганда, ул [[Әдрән диңгез]]дән көнчыгышкарак, көньякта [[Вьосе]] елгасы тамагына таба сузылган район<ref> The Illyrians (The Peoples of Europe) by John Wilkes, 1996, ISBN 978-0-631-19807-9, page 92 </ref> <ref> Cambridge University Press. The Cambridge ancient history. 2000. ISBN 0-521-23447-6, page 261 </ref>. Иллирия кабиләләрен беренче булып безнең эрага кадәр 4 гасырда язылган ''Эвксин диңгезе периплы'' хезмәтендә искә алалар<ref> The Illyrians (The Peoples of Europe) by John Wilkes, 1996, page 94 </ref> . Көньякта каонианнар дигән грек кабиләсе яшәгән, аларның башкаласы Фоеник шәһәре булган. Диңгез буендагы Аполлония, Эпидамнос һәм Амантия колонияләрен б.э.к. 7 гасырда ук грек шәһәр-дәүләтләре төзи.
 
{{multiple image
Юл номеры - 128:
=== Урта гасырлар ===
 
[[File:Palazzo Reale di Napoli - Carlo I d'Angiò.jpg|thumb|160px|right|[[Анжуйлы Карл I]] ЭспирЭпирус деспотлыгының бер өлешен яулап алгач «Албания патшалыгын» төзи.]]
[[File:Krujë-KrujaAlbania 2016.jpg|thumb|left|230px|[[Круя]] шәһәрендә урта гасырларда Албаниянең башкаласы урнашкан.]]
 
Хәзер Албания буларак билгеле җирләр [[Урта гасыр]]ларның башында Рим (соңрак [[Византия]]) карамагында була. Бу җирләргә [[VII гасыр]]да [[славяннар]] [[Славян миграциясе|килә]]<ref>Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (24 January 2007).[https://books.google.ru/books?id=G6iBAgAAQBAJ&pg=PA25&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Balkans: A Post-Communist History]. Routledge. p. 25. ISBN 978-1-134-58328-7</ref>, ә [[IX гасыр]]да территория [[Болгар патшалыгы]]на керә. [[XIII гасыр]] уртасында һәм ахырында Византия империясенең һәм Болгар патшалыгының зәгыйфьләнүе аркасында, хәзерге Албания җирләренең бер өлешен [[Рашка|Сербия бөек кенәзлеге]] үзенә буйсындыра. Басып алучылар бу җирләрдә калган Рим һәм Византия мәдәнияте учакларын йә җимерә, йә бик авыр хәлдә калдыра<ref>Zickel, Raymond; Iwaskiw, Walter R., eds. (1994). [http://countrystudies.us/albania/15.htm ""The Barbarian Invasions and the Middle Ages," Albania: A Country Study"]. Retrieved 9 April 2008. </ref>.
 
Албан дәүләтчелеге Урта гасырларда [[Арберия|Арбер кенәзлеге]] һәм [[Албания патшалыгы]] буларак формалаша башлый. Арбер кенәзлеге, яки Албанон ({{lang-sq|Arbër or Arbëria}}) Урта гасырларда беренче албан дәүләте булган. Аңа [[1190 ел]]да, [[Круя]] җирлегендә, [[Прогон]] исемле архон нигез сала. Прогоннан соң дәүләт белән аның уллары Гйин һәм Дмитри идарә итә. Алар чорында ил чәчәк атып кала. Прогон гаиләсенең соңгы вәкиле Димитер вафат булгач, кенәзлек Круя хакиме (архоны) [[Григорий Камонас]] кулына күчә<ref>Jireček, Konstantin; Thopia (1916). [https://books.google.com/books?id=Jr9DAAAAYAAJ Illyrisch-albanische Forschungen]. p. 239. Griechen Gregorios Kamonas</ref><ref>Abulafia, David; McKitterick (21 October 1999). [https://books.google.com/books?id=bclfdU_2lesC&pg=PA786 The New Cambridge Medieval History: Volume 5, C.1198-c.1300.] p. 786. ISBN 978-0-521-36289-4. Greco-Albanian lord Gregorios Kamonas</ref>, аннан соң монда [[Голем (Круя)|Голем]] хуҗа була. [[1255 ел]]да кенәзлек бетерелә<ref>Pickard, Rob; Çeliku, Florent (2008). [https://books.google.com/books?id=Bi8fjENzJacC Analysis and Reform of Cultural Heritage Policies in South-East Europe. Strasbourg: Council of Europe Publishing. p. 16.] ISBN 978-92-871-6265-6</ref>. Тарихчылар Пипа һәм Решишти фикеренчә, Арбанон албан дәүләтенең беренче караламасы булган, һәм соңрак ул империянең көнбатыш өлеше буларак ярымбәйсез халәтен саклаган ([[Эпирус деспотлыгы]] һәм [[Никея]] [[Ласкаридлары]] идарәсендә)<ref>Pipa, Arshi; Repishti, Sami (1984). Studies on Kosova. East European Monographs #155. pp. 7–8. ISBN 0-88033-047-3.</ref>.