Акыллы кеше: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
<ref>{{ref-ru}} [http://e-q.narod.ru/eq/lite/09.htm Сура Аль-Бакара (Корова) Аяты: 30-36]: «30. И сказал твой Господь ангелам: "Я поставлю на земле наместника"...»</ref> |
Ислам буенча акыллы кеше урыны |
||
Юл номеры - 49:
Кешеләр үз [[мохит]]ен аңларга һәм аның торышына [[тәэсир]] итәргә [[теләк]]ләре белән, [[фән]], [[фәлсәфә]], [[мифология]], һәм [[дин]] юлы белән [[феномен]]нарны аңлатырга һәм үзгәртергә торышулары белән аерыла. Бу табигый [[кызыксынучанлык]] киләчәк [[буын]]нарга [[мәдәният]] юлы белән тапшырыла алган комплекслы [[корал]]лар һәм [[сәләт]]ләрне үстерүгә китергән; кешеләр [[ашамлык]]ларны пешерү өчен [[ялкын]]нарны оештыручы, шулай ук [[кием]]нәр киюче, һәм күп төрле башка [[технология]]ләр һәм [[сәнгать]]ләр булдыручы һәм кулланучы бердән бер билгеле яшәүче төр. Кешеләрне өйрәнүче [[фән]]ни [[белем]] [[өлкә]]се [[антропология]] дип атала.
[[Ислам]] нигезе булган [[Коръән]]-и Кәрим кешене [[җир]] йөзендә [[хәлифә]] (ягъни, [[Аллаһ]]ы Тәгалә урынбасары) булу өчен яратылган [[зат]] дип белдерә.<ref>[[Бәкара сүрәсе]], 30-36 аятләре: ''«Һәм әйтте синең Раббың фәрештәләргә: "Мин, әлбәттә, җир өстендә хәлфә итеп [[Адәм]]не кылачакмын". Фәрештәләр әйттеләр: "Ий, Раббыбыз! Бозыклык кылучы, сугышып кан түшүче затны җир өстенә хәлифә кыласыңмы? Без исә Сине мактап тәсбихләр әйтәбез, һәм Сине [[Әл-Коддүс|һәр кимчелектән пакьсең]] дип игътикад итәбез". Аллаһ фәрештәләргә: "Дөреслектә Мин [[Әл-Вәсигъ|сез белмәгәнне беләмен]]" — диде... »'' '''Коръән тәфсире ([[Хәнәфи мәзһәбе|Ногмани]]) татар телендә''' (имам-хатыйб Нурулла хәзрәт Мофлюхунов тәрҗемәсе). Казан, 1992.</ref><ref>{{ref-ru}} [http://e-q.narod.ru/eq/lite/09.htm Сура Аль-Бакара (Корова) Аяты: 30-36]: «30. И сказал твой Господь ангелам: "Я поставлю на земле наместника"...»</ref>▼
== Тарих ==
Строка 110 ⟶ 108 :
20нче гасыр соңында башланган [[Мәгълүмат чоры]] сәбәпле, хәзерге кешеләр зур [[тизлек]] белән глобалләшә һәм [[бәйләнеш]]ә барган дөньяда яши. 2010 елда, якынча 2 миллиард кеше [[Интернет]],<ref>{{cite web|url=http://www.internetworldstats.com/stats.htm |title=Internet Usage Statistics - The Internet Big Picture |publisher=internetworldstats.com/ |accessdate=19 November 2010}}</ref> һәм 3,3 миллиарды [[кәрәзле телефон]]<ref>{{cite web|url=http://investing.reuters.co.uk/news/articleinvesting.aspx?type=media&storyID=nL29172095 |title=Reuters homepage |publisher=Reuters |accessdate=19 November 2010}}</ref> аркылы бер-берсе белән [[элемтә]]гә керә алуы билгеле.
== Ислам буенча акыллы кеше урыны ==
▲[[Ислам]] нигезе булган [[Коръән]]-и Кәрим кешене [[җир]] йөзендә [[хәлифә]] (ягъни, [[Аллаһ]]ы Тәгалә урынбасары) булу өчен яратылган [[зат]] дип белдерә.<ref>[[Бәкара сүрәсе]], 30-36 аятләре: ''«Һәм әйтте синең Раббың фәрештәләргә: "Мин, әлбәттә, җир өстендә хәлфә итеп [[Адәм]]не кылачакмын". Фәрештәләр әйттеләр: "Ий, Раббыбыз! Бозыклык кылучы, сугышып кан түшүче затны җир өстенә хәлифә кыласыңмы? Без исә Сине мактап тәсбихләр әйтәбез, һәм Сине [[Әл-Коддүс|һәр кимчелектән пакьсең]] дип игътикад итәбез". Аллаһ фәрештәләргә: "Дөреслектә Мин [[Әл-Вәсигъ|сез белмәгәнне беләмен]]" — диде... »'' '''Коръән тәфсире ([[Хәнәфи мәзһәбе|Ногмани]]) татар телендә''' (имам-хатыйб Нурулла хәзрәт Мофлюхунов тәрҗемәсе). Казан, 1992.</ref><ref>{{ref-ru}} [http://e-q.narod.ru/eq/lite/09.htm Сура Аль-Бакара (Корова) Аяты: 30-36]: «30. И сказал твой Господь ангелам: "Я поставлю на земле наместника"...»</ref>
Коръәндә бүгенге акыллы кешеләрнең [[Эволюция|эволюцион юлы]] белән барлыкка килүе турында ишарәләр юк түгел.<ref>[[Нух сүрәсе]] ([http://kitap.net.ru/sura/71.php 71]) аятләре: ''« (14) Тәхкыйк Ул сезне халык (бар) кылды бер хәлдән икенче хәлгә күчереп, ягъни башта бер тамчы су, аннары – оешкан кан, аннары – ит кисәге, аннары – кеше сыйфаты итеп... (17) Аллаһ сезне җирдән үстерде, ягъни Адәм җирдән халык ителде.»'' '''Коръән тәфсире ([[Хәнәфи мәзһәбе|Ногмани]]) татар телендә''' (имам-хатыйб Нурулла хәзрәт Мофлюхунов тәрҗемәсе). Казан, 1992.</ref><ref>[[Һуд сүрәсе]], 61 аяте: ''«...Ул сезне җирдән яратты вә җирдә торырга гомер бирде...»'' '''Коръән тәфсире ([[Хәнәфи мәзһәбе|Ногмани]]) татар телендә''' (имам-хатыйб Нурулла хәзрәт Мофлюхунов тәрҗемәсе). Казан, 1992.</ref>
[[Коръән]]нең күп урыннарында [[мөселман]]нар һәм гомумән бар [[кеше]]ләр үз акылларын кулланырга өндәләнә.<ref>{{ref-ru}} [http://e-minbar.com/umm-iklil/sdelaj-razum-svoim-pomoshchnikom Сделай разум своим помощником]</ref><ref>мәс. [[Мәидә сүрәсе]]ндә ([[Коръән]], [http://kitap.net.ru/sura/5.php 5]:100): "Әйт: "пакь илә нәҗес, хак илә батыл һич тигез булмас", – дип, гәрчә сине нәҗеснең күплеге ґәҗәбләндерсә дә! Ий гакыл ияләре! [[Аллаһ]]удан куркыгыз – нәҗес һәм батыл эшләрдән сакланыгыз! Шаять өстенлек табарсыз – котылырсыз."</ref>
Башка [[гоминидлар]]дан аермалы буларак, акыллы кешеләр нәсел җебен башлаган беренче зат Коръәндә [[Адәм]] дип билгеләнә.<ref>[[Әли Гыймран сүрәсе]] аятләре: ''«(33) Дөреслектә Аллаһу тәгалә – Адәм, Нух, Ибраһим пәйгамбәрләрне, Ибраһим нәселеннән килгән пәйгамбәрләрне һәм Ґимран гаиләсеннән Мәрьямне вә Мәрьям угълы Гыйсаны бөтен дөнья кешеләреннән өстен итеп сайлады, беек дәрәҗәләргә күтәрде. (34) Бу [[пәйгамбәр]]ләр бер-берсеннән туа килмеш бер нәселләрдер. Аллаһ һәрнәрсәне ишетүче вә белүче... (59) Гыйсаның атасыз халык кылынуының мисалы Аллаһ хозурында Адәм г-м кебидер. Адәмнең тәнен балчыктан төзеде дә соңра аңа "Адәм бул" диде, Адәм булды. "Тыкса да Аллаһуның "бар бул" дип әйтүе белән булды".
(60) Гыйса хакында булган хак сүзләр: Раббыңнан, шикләнүчеләрдән булма!»'' '''Коръән тәфсире ([[Хәнәфи мәзһәбе|Ногмани]]) татар телендә''' (имам-хатыйб Нурулла хәзрәт Мофлюхунов тәрҗемәсе). Казан, 1992.</ref>
Коръән буенча, акыллы кешенең башка тормыш ияләреннән аермалары:<ref name="tvoretsvsego">{{ref-ru}} {{cite web|url=http://tvoretsvsego.ru/13-.html|title = Сотворение человека|publisher=Авторский сайт Гасанова Г.С.|author=Гасан Сулейманович ГАСАНОВ|accessdate=[[2017 ел]]ның [[15 апрель]]}}</ref>
* Концептуаль (абстракт) [[фикерләү]] сәләте<ref>мәс. [[Бәкара сүрәсе]], [http://kitap.net.ru/sura/2.php 2]: "(31) Аллаһ Адәмгә исемнәрнең барчасын өйрәтте..."</ref>
* [[Акыл]]ы ([[җан]]ы) белән дөрес һәм ялгыш арасында аера алуы<ref>мәс. [[Әш-Шәмс сүрәсе]], [http://kitap.net.ru/sura/91.php 91]:"(7) Вә нәфес белән һәм нәфесне үз файдасына яраклы иткән Аллаһ белән ант итәм. (8) Өйрәтте Аллаһ ул нәфескә явызлыкны һәм өйрәтте тәкъвалекне, яхшылыкны."</ref>
* [[Инстинкт]]лар тәэсиреннән өлешчә азат (чикләнгән булса да [[ихтыяр иреге]]) булуы, нәтиҗәдә дөрес һәм ялгыш арасында сайлау өчен җаваплылыгы.<ref>мәс. [[Әл-Әхзәб сүрәсе]], [http://kitap.net.ru/sura/33.php 33]:" (72) Без әманәтне күкләргә, җиргә вә тауларга йөкләдек, тәкъдим иттек Ислам шәригатен, ләкин алар кабул итмәделәр, әгәр үти алмасак, ґәзаб ирешер дип курыктылар, бу әманәтне кеше көчсез булганы хәлдә кабул итеп өстенә йөкләде..."</ref><ref>[[Хәдис]] [[Мөхәммәт пәйгамбәр]] (сгс) әйткән: {{ref-ru}} "Всевышний создал ангелов и наделил их разумом. Он создал животных и наделил их страстями. Он создал человека и наделил его как разумом, так и страстями. Тот, у кого разум преобладает над страстями, выше ангелов. Тот, у кого страсти преобладают над разумом, ниже животных".</ref>
* [[Аллаһ|Илаһи]] [[җан]] иясе булуы<ref>мәс. [[Саад сүрәсе]], [http://kitap.net.ru/sura/38.php 38]:" (71) Раббың фәрештәләргә әйтте: "Мин балчыктан Адәмне халык кылачакмын". (72) Аны халык кылып тәмам иткәч, аңа җан кертеп тергездем, фәрештәләр Адәмне зурлап сәҗдәгә бардылар."</ref>
== Шулай ук карагыз ==
| |||