Албания: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к →Климат |
|||
Юл номеры - 102:
=== Климат ===
[[File:Albania koppen.svg|140px|right|thumb|[[Коппенның климат классификациясе]] нигезендә Албания харитасы]]
[[Әдрән диңгез|Әдрән]] һәм [[Ионик диңгез|Ионик диңгезләренең]] яр буйлары һәм [[Балканнар]]га таба күтәрелеп барган [[тау]]лы районнары булган, кышын һәм җәен төрле һава торышы шартларына дучар була торган географик киңлектә урнашкан Албаниянең климатик төбәкләре күп. Диңгез буе түбәнлекләренә типик [[Урта диңгез буе климаты]] хас; таулы районнарда Урта диңгез буе континенталь климаты өстенлек итә. Түбәнлекләрдә дә, эчке районнарда да һава торышы төньяктан көньякта таба сизелерлек үзгәрә. Түбәнлекләрдә [[кыш]]лар бик салкын түгел, гадәттә, 7 °C була. [[Җәй]] көне уртача температура 24 °C. Көньяк түбәнлекләрдә уртача температура ел дәвамында 5 °Cка югарырак. Җәй көне бу аерма 5 °Cтан югарырак, ә кышын чак кына түбәнрәк.▼
▲[[Әдрән диңгез|Әдрән]] һәм [[Ионик диңгез|Ионик диңгезләренең]] яр буйлары һәм [[Балканнар]]га таба
Илнең эчке төбәкләрендә температуралар географик киңлек яки башка факторлардан битәр, биеклекнең төрле булуына бәйле. Тауларда кышларын түбән температура Көньяк-Көнчыгыш Аурупаның һава торышында өстенлек итә торган континенталь һава массалары аркасында килеп чыга. Күпчелек вакыт төньяк һәм төньяк-көнчыгыш җилләр исә. Уртача җәйге температуралар яр буе төбәкләре белән чагыштырганда түбәнрәк, биеклекләрдә исә бигрәк тә түбән була, ләкин көн эчендә температура тибрәнешләре көчлерәк. Илнең эчке сулыклары һәм елга үзәнлекләрендә көндезге максималь температуралар бик югары, ләкин төннәрен бу җирләрдә һәрчак диярлек салкын була. [[Явым-төшемнәр]]нең уртача күләме зур, бу исә [[Урта диңгез]] буеннан килгән һава агымы һәм континенталь һава массаларының конвергенциясе нәтиҗәсе. Алар рельеф күтәрелгән ноктада очрашканга күрә, иң көчле яңгырлар үзәктәге калку җирләрдә ява. Урта диңгез һавасы күтәрелгәндә хасил була торган вертикаль агымнар еш кузгала торган күк күкрәүләрне китереп чыгара. Бу давылларның күбесе көчле җил һәм [[яңгыр]]лар белән бергә килә.▼
▲Илнең эчке төбәкләрендә
Биек таулы тезмәләрдә явым-төшемнәр көчлерәк була. Аларны теркәгән ышанычлы һәм төгәл чыганаклар юк, ләкин еллык күләме 1800 мм тирәсе дип бәялиләр, ә кайбер төньяк районнарда хәтта 2550 ммга да җитә. Көнбатыш [[Проклетие|Албан Альплары]] (Бога үзәнлеге) [[Аурупа]]ның иң дымлы урыннарының берсе, монда ел саен 3100 мм явым-төшем ява<ref>[http://qendrim.forumotion.net/gjeografia-f61/tiparet-e-pergjithshme-te-klimes-t3725.htm "Tiparet e pergjithshme te klimes".] Qendrim.forumotion.net.</ref>. Яр буе зонасында ел фасылына бәйле үзгәрешләр бик сизелерлек түгел. Эчтә урнашкан биегрәк тауларда, үзәктәге калкулыкларга караганда, явым-төшемнәр азрак була. Рельефтагы аермалар җирлекләрдә төрле үзгәрешләрнең сәбәпчесе, ләкин ел фасылларына карап бүленеш теләсә кайсы өлкәдә даими саклана. [[2009 ел]]да [[Колорадо университеты]]ннан килгән экспедиция Төньяк Албаниядәге Ләгънәтле тауларда дүрт кечкенә бозлык тапты. Бозлыклар чагыштырмача түбән биеклектә (2000 метр) урнашканга, мондый көньяк киңлек өчен уникаль дип саналалар<ref>[http://instaar.metapress.com/content/273213h3t4370272/ "Twenty-first Century Glaciers and Climate in the Prokletije Mountains, Albania Journal Arctic, Antarctic, and Alpine Research Publisher Institute of Arctic and Alpine Research, University of Colorado ISSN 1523-0430 (Print) 1938–4246 (Online) Issue Volume 41, Number 4 / November 2009 DOI 10.1657/1938-4246-41.4.455 Pages 455–459 Online Date: 30 November 2009"]. Instaar.metapress.com. </ref>.
<gallery mode=packed caption="Албаниянең климаты">
File:Ksamill-1.jpg|[[Ксамил]]дә [[Урта диңгез климаты|Урта диңгез буеның дымлы һәм коры климаты]].
File:2013-10-05 Valbona, Albania 8265.jpg|[[Валбоне үзәнлеге милли паркы|Валбоне милли паркының]] төньягында [[Дымлы континенталь климат|җәйге дымлы континенталь климат]].
File:Maja e Thatë (2406 m) in the Albanian Alps.jpg|[[Проклетие|Албан Альпларында]] [[субарктик климат]].
File:Liqeni i Xhemës - Valbonë 01.jpg|[[Валбоне үзәнлеге милли паркы|Хема күлендә]] [[Дымлы субтропик климат|субтропик кимат]]
</gallery>
=== Флора һәм фауна ===
| |||