Аквиналы Фома: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Dexbot (бәхәс | кертем)
к Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured
Ajdar (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 5:
| alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу-->
| рәсем язуы =
| тулы исем = Фома Аквиналы Фома
| һөнәр =
| туу датасы = 1225
Юл номеры - 22:
| башка мәгълүмат =
}}
'''ФомаАквиналы АквинскийФома''' ('''Аквиналы Томас''', ''Фома Аквинат'', {{lang-la|Thomas Aquinas}}, {{lang-it|Tommaso d'Aquino}}) — [[Урта гасырлар]]ның атаклы [[фәлсәфәче]]се, ортодоксалькатолик схоластиканыилаһиятчысы, системагаортодоксаль салучы,схоластикага һәм [[фәлсәфә]]нең [[томизм]] юнәлешенә нигез салучы.
 
== Тормыш юлы ==
Ул Аквинода (Неаполь корольлегендә) югары катлам вәкиле гаиләсендә туа, үзенең мәктәпләрен туган шәһәрендә, аннан соң [[Неаполь]]да, соңрак [[Париж]] һәм [[Кельн]] университетларында уза. Олыгая төшкәч Париж, [[Рим]], Неаполь университетларында укыта. Аквинскийның иҗади мирасы чиксез киң һәм бай. Ләкин «Дини тәгълимат суммасы» һәм «Мәҗүсиләргә каршы сумма» дигән монументаль әсәрләре биләп торалар. Аквинский — «Тәүратка», [[Аристотель]]ның «Сәбәпләр турында» дигән хезмәтенә, шулай ук кайбер башка авторларның әсәрләренә шәрехләр язып калдыруы белән дә танылган галим.
 
Ул Аквинода[[Аквино]]да ([[Неаполь корольлегендәкорольлеге]]ндә) югары катлам вәкиле гаиләсендә туа, үзенең мәктәпләрен туган шәһәрендә, аннан соң [[Неаполь]]да, соңрак [[Париж]] һәм [[Кельн]] университетларында уза. Олыгая төшкәч Париж, [[Рим]], Неаполь университетларында укыта. АквинскийныңАквинатның иҗади мирасы чиксез киң һәм бай. Ләкин «Дини тәгълиматТеология суммасы» һәм «Мәҗүсиләргә каршы сумма» дигән монументаль әсәрләре төп урынны биләп торалар. АквинскийФома Аквинат — «Тәүратка», [[Аристотель]]ның «Сәбәпләр турында» дигән хезмәтенә, шулай ук кайбер башка авторларның әсәрләренә шәрехләр язып калдыруы белән дә танылган галим.
Аквинский үзенең хезмәтләрендә дини тәгълимат һәм фәлсәфә белән генә чикләнми, ул [[әхлак]], [[хокук]], [[икътисад]], [[дәүләт төзелеше]] кебек фәнни мәсьәләләрне дә яктырта. Аквинскийның фәлсәфи тәгълиматының үзәген тәшкил иткән фикер ул — [[Ходай]]ның хакыйкатьне ачкан сүзе. Галимнең бу фикерен фәлсәфә белән дини тәгълиматны чагыштырган чагында да тоеп була. Әгәр дә фәлсәфә фәне өйрәнә торган предмет акыл белән табыла торган хакыйкать булса, дини тәгълиматның предметы — Аллаһ тарафыннан ачыла торган хакыйкать.
 
Аквинский үзенең хезмәтләрендә дини тәгълимат һәм фәлсәфә белән генә чикләнми, ул [[әхлак]], [[хокук]], [[икътисад]], [[дәүләт төзелеше]] кебек фәнни мәсьәләләрне дә яктырта. АквинскийныңАквинатның фәлсәфи тәгълиматының үзәген тәшкил иткән фикер ул — [[Ходай]]ның хакыйкатьне ачкан сүзе. Галимнең бу фикерен фәлсәфә белән дини тәгълиматны чагыштырган чагында да тоеп була. Әгәр дә фәлсәфә фәне өйрәнә торган предмет акыл белән табыла торган хакыйкать булса, дини тәгълиматның предметы — Аллаһ тарафыннан ачыла торган хакыйкать.
 
Аквинский үзенең фәлсәфи тәгълиматын Аристотель йогынтысы астында төзи. Ул Аристотельдә һәрнәрсәнең материясен һәм формасын таный, һәрнәрсәнең җисемен бары тик материя белән форманың берлеге генә тәшкил итә ала дип саный. Аквинскийның фикеренчә, материя ул предметларның һәм күренешләрнең фәкать мөмкинлеге генә, аның предметка әверелүе әнә шушы формадан тора. Шуның өстенә форма ул максади сәбәп тә. Шунсыз материя — юк.
 
АквинскийАквинат ышану догмаларын ике төргә бүлә. Беренче төр — [[акыл]] (фикерләү) белән аңларлык догмалар. Мәсәлән: «Алла — бар», «Алла — бер генә», «Кешенең җаны үлемсез». Икенче төр — акыл (фикерләү) белән аңларлык булмаган догмалар. Алар, мәсәлән, түбәндәгеләр: «дөньяның яратылуы», «аллалыкның өч алладанөлештән торуы», «кешенең тәүге гөнаһы» һ. б.). Аквинский карашынча, беренчеләре һәмилаһият динигыйлеменең тәгълиматдә (теология), һәмфәлсәфәнең дә фәлсәфәөйрәнү предметы булып карала алалар. Икенчеләре исә, кеше акылыннан өстенрәк булганга кү-рәкүрә, фәкать дини ышану, дини тәгълимат предметы гына була алалар.
 
[[Эпистемология|Танып белү теориясенә]] килгәндә, АквинскийАквиналы Фома үз заманында номиналистлар һәм реалистлар арасында барган бәхәстә реалистлар позициясен сайлый. Аквинский кешенең танып белү процессында ике төрле сәләтнең файдаланылуы турында яза. Алар: тою һәм акыл (интеллект). Танып белү тоюдан башлана, интеллект танып белүне абстрактлаштырып, әйберләрнең асылына ирешүне тәэмин итә.
 
== Шулай ук карагыз ==