Имай Насыйри: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к →Истәлеге: викиләштерү |
к clean up, replaced: халык дошманы → халык дошманы using AWB |
||
Юл номеры - 25:
'''Имай Насыйри''' – язучы-журналист, [[Башкортстан]]да хокук саклау, партия, матбугат органнарында җаваплы вазыйфалар башкарган, бер үк вакытта әдәбиятта тирән эз калдырган шәхес.
==Тәрҗемәи хәле==
Имаметдин Низаметдин улы Насыйров [[Стәрлетамак]] шәһәренә якын гына урнашкан [[Түбән Усылы]] авылы игенчеләре гаиләсендә [[1898 ел]]ның 12 октябрендә туган. Бер апасы һәм ике сеңлесе арасында үсә. Башлангыч белемне үз авылларында ала. [[1910 ел]]да аны Стәрлетамактагы “Шәргыя” дип аталган татар мәдрәсәсенә бирәләр. Анда, дин сабакларыннан тыш, [[тарих]], [[география]], [[физика]], [[математика]] өйрәтелә. Үсмер мәдрәсәне тәмамлый алмый — [[Беренче бөтендөнья сугышы|империалистик сугыш]] башлана.
Имаметдин, туган авылына кайтып, әтисе хуҗалыгында эшли, авыл китапханәсендә. Авыллары аша төрле гаскәрләр үтеп-сүтеп йөри. Имаметдин [[1919 ел]] урталарында [[Кызыл Армия]]гә ияреп китә. Урал фронтында хәрәкәт итүче [[Муса Мортазин]] бригадасының сәяси бүлеге каршында [[Бәләбәй]] шәһәрендә оештырылган кыска вакытлы курсларда укып чыккач, шунда ук сәяси бүлекнең агитатор-оештыручысы булып хезмәт итә. [[ВКП(б)|Большевиклар партиясе]] сафына керә. [[1920]]-[[1921|21]] елларда [[Күзәй (Нуриман районы)|Күзәй]] кантонында (хәзерге [[Нуриман районы]] җирләре) милиция бүлеге начальнигы булып эшли.
Имай Насыйри нуриманлылар да якташ дип йөртә, чөнки ул шунда кайнап эшләп, тормышны өйрәнеп, «Күзәй» дигән иң билгеле романын язган. [[Байгилде (Нуриман районы)|Байгилде]] мәктәбендә бу романны иҗат итүгә бәйле архив материаллары да саклана.
Башкортстан делегациясе составында [[РКП(б)]]ның X съездында катнаша.
Перспективалы белгечне Күзәй-Нуриман якларында озак тотмыйлар. 1921-22 елларда ул — Башкортстан милициясенең сәяси комиссары. [[1923 ел]]да Мәскәүгә партиянең өяз комитеты секретарьлары әзерләү курсына җибәрелә. Аннан укып кайткач, милли матбугатны оештыруда актив катнаша. «Белем», «Чәчән», «Керпе» журналларын нигезләүче, аларның мөхәррире була. [[1930 ел]]да өлкә комитетының матбугат эшләре буенча инструкторы булып эшли.
[[1931 ел]]ның маенда [[Кызыл таң|«Коммуна» гәзите]] мөхәррире итеп тәгаенләнгән Насыйри басмага актив авторларны, язучыларны җәлеп итә, үзе дә күп яза. [[1932 ел]]да белемен камилләштерергә тагын Мәскәүгә юл тота — РКП(б) Үзәк Комитетының марксизм-ленинизм курсларында укый. Мәгариф халык комиссариатында эшли, [[1936 ел]]да кабат «Коммуна» мөхәррире итеп күчерелә, бер үк вакытта [[«Сәнәк» журналы]]н җитәкли.
Имай Насыйриның баш очында болытлар [[1937 ел]]ның мартында куера башлый. «Коммуна» гәзитендә С. Җиргәнскийның, ягъни [[Җиргән]] авылында туган журналист [[Сәхи Мусин]]ның “Черек эчәкләр ашатып, кортлаган су эчергән урында” дигән кечкенә фельетоны басыла. Анда [[Кырмыскалы районы]] ашханәсендәге җитешсезлекләр тәнкыйтьләнә. Аның артыннан ук ВКП(б) Үзәк Комитетына шикаять языла. “Совет ашханәсендә мондый хәлнең булуы мөмкин түгел. Мөгаен, гәзит мөхәррире [[халык
Фельетон һәм Мәскәүгә хат Насыйрины эзәрлекли башларга сигнал гына була. 17 сентябрьдә [[«Правда» гәзите]]ндә басылган “Башкортстанда буржуаз милләтчеләр өере” дигән мәкаләдә “Буржуаз милләтче Насыйров [[Зәки Вәлиди|вәлидовчы]] “теоретик” [[Шәехзадә Бабич|Бабичевның]] әсәрләрен басарга әзерләгән, дип исбатлана. Насыйров бу китапка кереш сүзендә сөрсегән контрреволюционерны һәм аның эшчәнлеген мактый”, диелә мәкаләдә.
Юл номеры - 68:
* [http://kiziltan.ru/tat/news/tormish/8332.html Фәрит Фаткуллин. Тарихны тудыручының исеме тарихта кала]
* [[Айдар Хәлим]], [http://www.madanizhomga.ru/tt/component/k2/item/1282-%D2%97ilken%D3%99-zur-zur-ch%D2%AFkechl%D3%99r.html Җилкенә зур-зур чүкечләр...]
{{DEFAULTSORT:Насыйри, Имай}}▼
[[Төркем:Татар язучылары]]
[[Төркем:Татар журналистлары]]
[[Төркем:Репрессияләнгән татарлар]]
[[Төркем:Башкорт язучылары]]
▲{{DEFAULTSORT:Насыйри, Имай}}
| |||