Qırım Tatarları: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
SSgt.Vensky (бәхәс | кертем)
Замена "ə" на "ä"
Kitap (бәхәс | кертем)
хаталар төзәтү
Юл номеры - 1:
{{twinLAT|Кырым татарлары}}
[[File:Flag of the Crimean Tatar people.svg|thumb|Qırım tatarları milli bayrağı]]
'''Qırım Tatarları''' (üzataması: ''Qırımtatarlar'', ''Qırımlar''), - [[Törki]] xalıq.
 
[[1989]]. yıldağı xalıq sanın isäpkä alu waqıtında 270.000nän artıq keşe terkälgän. [[Ukraina]]da ([[Qırım]] yarımutrawında, [[Xerson]] ölkäsendä), [[Rusiä]]dä (nigezdä [[Krasnodar]] häm [[Stavropol]] kraylarında) häm [[Üzbäkstan]] (başlıça [[ToshkentTashkänt]] (Taşkent) belän [[Färğänä]] ölkälärendä) yäşilär. [[Törkiä]], [[Romaniä]] häm [[Болгария|Bolğarstan]]dä dä Qırımtatar diasporaları bar.
 
== Törkemnär ==
Юл номеры - 11:
== Tel häm yazu ==
 
[[Qırımtatar tele]]ndä söyläşälär. Yazuda [[1926]]. yılğa qädär [[Ğäräp älifbası]]n, [[1939]]. yılğa qädär [[Latin älifbası]]n ([[JaŋalifYañalif]]kä oxşaş), [[1940]] [[Urıs älifbası]]n (östämä xäreflärsez, digraflarnı qullanıp), [[1990. yıllar]]dan qabat [[Latin älifbası]]n ([[Törek älifbası]] nigezenä [[Q]] häm [[Ñ]] quşqaç) qullanalar.
 
== Din ==
 
[[Möselman]]-[[Sönnilär]]. [[İslam]]nı [[Altın Urda]] däwerendä qabul itkän, dip uylanıla. [[IYAslamİslam]]ğa qädär Qırımtaralarnıñ babaları öleşçä [[Xristian]] yäki [[Yähüd dine]] totuçıları bulğan.
 
== Atalar ==
 
Qırımtatarlar etnogenezendä [[Xäzär]], [[Qıpçaq]], [[Nuğay]], şulay uq cirle qabilälärdänqäbilälärdän [[Tawır]], [[Kimmeri]], [[Törki]] [[Alan]] häm başqa qatnaşqan. [[Hunnar]]nıñ häm [[Skiflar]]nıñ yoğıntısı da bar. Berböten xalıq bularaq formalaşuları [[Altın Urda]] häm ul tarqalğanda [[Qırım Xanlığı]] däwerendä turı kilä.
 
== Tarix ==
 
Rusiä [[Qırım Xanlığı]]n basıp alğaç, Qırımtatarlar [[1850. yıllar]]dan. yıllardan [[Törkiä]]gä küçä başlıylar.
 
== Zamança tarix ==
 
[[1918]]. yılda yarım möstäqıylmöstäqil [[Qırım Xalıq Cömhüriäte]], [[1921]]. yılda [[RSFSR]]da [[Qırım ASSR]] oyıştırıla; [[1945]].tä muxtarmoxtar yuqqa çığarıla.
 
[[İkençe Bötendönya Suğışı]] barışında Qırım okkupasiyaokkupatsiä waqıtında ([[1941]]-[[1943]]) NaziNatsi propaganda säbäple küp Qırımtatarlar Almannar tarafında [[Sovet]] xökümäte häm [[Bolşevik]] partizannarı qarşı suğışalar, etnik çistartularda ([[Yähüdlär]] häm [[Urıslar]]ğa qarşı) qatnaşalar.
 
=== DeportaţiäDeportatsiä ===
 
[[1944]]. yılnıñ Mayında Qırımtatarlar (238,5 meñ keşe) [[Qırım]]nan mäcbüri räweştä [[Seber]], [[Urta Asiä]] häm Urta [[İdel]] buylarına sörelä. Ayawsız qırıs şartlarda ütkärelgän küçerü barışında häm sörgendäge berençe aylarda Qırımtatarlarnıñ çama belä yartısı ülä.
 
=== ReabilitaţiäReabilitatsiä ===
 
[[1967]]. yılda Qırımtatarlarnıñ konstitutsion xoquqı çiklängän räweştä torğızılsa da, [[1980. yıllar]]nıñ axırlarına qädär alarğa üz watannarına qaytu röxsät itelmi. Üz illärenä qaytqan Qırımtatarlarnıñ ber öleşe torğızu öçen köräşä. [[1992]]. yılda Qırımğa ''Cömhüriät'' xäläte birelä.