Урман: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
АХБ исбатлау кабул ителгән процедура буенча үткәрергә кирәк |
к clean up using AWB |
||
Юл номеры - 27:
==Урман байлыгы==
Русия урманнарында 160 тан артык төрле җиләк-җимеш агачы һәм куагы үсә. Урман җиләкләренең уңышы елына 11 миллион тонна, [[чикләвек]] – 5 миллион, гөмбәнеке 330 мең тәшкил итә. Хәтта уңыш аз булган елларда да 1
Урман – һавада газлар алмашу кебек мөһим процесста актив катнашучы гигант фильтр ул. Урман үсемлекләре һавадан кеше һәм [[хайваннар]] бүлеп чыгарган [[углекислый газ]]ны йотып бара һәм аны [[кислород]] белән баета. Исәпләүләр күрсәткәнчә, мәсәлән, дүрт зур агач бер кешене тәүлек буена җитәрлек кислород белән тәэмин итә.
Юл номеры - 43:
==Урманнар һәм кешелек активлыгы==
Тарихка күз салсак, соңгы 10 мең елда ул чордагы урманнарның өчтән ике өлеше генә калган, 500 миллион
Урманның иң явыз дошманнарыннан берсе – [[янгын]]нар. Корылыклы елларда безнең көннәрдә дә илнең теге яки бу районында урман янгыннары кабына. Үткән елда янгыннар яздан ук башланды, бу мәгълүматны кешеләргә таратмаска тырыштылар. Көз көне дә, җәйге янгыннар беткәч тә, алар туктамады. Урман янгыннары чыгуга еш кына кеше сәбәпче була, чөнки урман янгыннарының 95% ы торак пунктларыннан 20 километрга кадәр булган арада кабына. Урман янгыннары, нигездә, урманда булган кешеләрнең саксызлыгы аркасында килеп чыга.<ref name="Агачларда кеше язмышы"/>
Русиядә янгын китергән зыянны бетерүгә 1
2011 елда [[БМО]]ның Үзәк ассамблеясе тәкъдиме белән Халыкара “Урманнар елы” дип игълан ителгән. Бу юкка гына түгел - урманнар мәйданы кимегәннән кими бара. Биологлар билгеләп үткәнчә, урман мәйданнарының кими баруы глобаль әһәмияттәге тискәре процессларга китерә. Нәтиҗә буларак, [[туфрак]] эрозиягә дучар була, [[үсемлекләр]] һәм [[хайваннар]] дөньясы төрлелеге кими, сулык бассейннары начарлана, [[атмосфера]] һавасында [[углекислый газ]] арта, сәнәгать һәм ягулык максатларына ярашлы агач күләме кими.<ref name="tat.tatar-inform.ru">[http://tat.tatar-inform.ru/news/2013/01/09/81650/ Гамәлгә куелган Халыкара Урман көне [[төркиләр]] һәм [[иранлылар]]ның [[Нәүрүз]]енә туры килә]</ref>
==Татарстан урманнары==
Татарстан Республикасы 6 млн. 800 мең
[[Ылыслы урман]]да [[чыршы]] һәм [[нарат]] агачлары, [[мүк]], [[абага]], нарат җиләге, кара җиләк, кызыл бөрлегән, кымызлык үсемлек – үләннәре үсә. [[Яфраклы урман]]да [[каен]], [[юкә]], [[өрәңге]], [[имән]], [[миләш]] агачлары, [[читләвек]], [[кура җиләге]], [[гөлҗимеш]], [[балан]] куаклары, энҗе чәчәк, курай үләне, канлы үлән үрчи.
[[XVIII гасыр]] башында [[Казан губернасы]] биләмәләренең 50 процентын урманнар биләгән булган. Урманнарның шулкадәр кырылу сәбәпләре дип [[Петр I]] әмере белән, [[Санкт-Петербург]] каласын салуга, аннары хәрби суднолар төзүгә урман (нигездә, ылыслысын) кисүне, [[XX гасыр]]да республикада күпләп [[нефть]] чыгаруны, [[Куйбышев сусаклагычы|Куйбышев]] һәм [[Түбән Кама сусаклагычы|Түбән Кама]] [[сусаклагыч]]лары гамәлгә кергәч су бастыруны, чәчүлек җирләр атап була.<ref name="tat.tatar-inform.ru"/>
[[Екатерина I]] тәхеткә утыргач, Урман конторасы бетерелеп, урманнарны саклау һәм карау [[алпавыт]]ларга, старосталарга һәм приказчикларга йөкләнә. Гомуми күзәтү воеводаларга һәм губернаторларга тапшырыла. Мондый чаралар урманнарны юкка чыгару дәрәҗәсенә китерә: рөхсәтсез урман кисү, чәчүлек һәм болынлыклар өчен меңнәрчә-меңнәрчә
Аеруча зур югалтулар [[имән]]лекләр кичерде. Петр I заманында ук бездәге төз имән агачларын Казанның [[Бишбалта бистәсе]]ндә [[кораб]]лар төзү өчен файдаланганнар. Әле [[1940-еллар|1940 елларда]] имәнлекләр урманнарыбызның 40%ын биләп торганнар. 1978-1979 елгы салкыннар республикада имәннәргә зур зыян салган иде. Хәзер Татарстанда имәнлекләр биләп торган мәйданнарны кабат торгызу планлаштырыла.
|