Ватикан: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
clean up, replaced: Дж → Җ using AWB
Юл номеры - 10:
|Гимнның исеме = Inno e Marcia Pontificale
|Аудио = United States Navy Band - Inno e Marcia Pontificale.ogg
|Идарә итү формасы = [[Абсолют теократик монархия]] <ref name="atlas mira"> Дөнья атласы. Дөньяның дәүләтләре һәм территорияләре. Белешмә мәгълүматлар. — Роскартография, 2010. — С. 15. — ISBN 978-5-85120-295 {{ref-ru}} </ref>
|Дәүләт дине = [[Католиклык]]
|lat_dir =N |lat_deg =41 |lat_min =54 |lat_sec =12.3
Юл номеры - 20:
|Зур шәһәрләр =-
|Телләр = [[Латин теле|латин]], [[итальян теле|итальян]]
|Нигезләнгән = [[11 февраль]] [[1929 ел]] <ref group="note"> [[Латеран килешүләре]] буенча</ref>
|Бәйсезлек көне = 11.02.1929
|Бәйсезлек ала = [[Италия]]дән
|Җитәкчеләрнең вазыйфалары = [[Рим папасы]] <br /> [[Ватикан Дәүләт сәркатибе|Дәүләт сәркатибе]] <br /> [[Ватикан вәлие|Вәли (губернатор)]]
|Җитәкчеләр = [[Франциск (папа)|Франциск]] <br /> [[Пьетро Паролин]] <br /> [[ДжузеппеҖузеппе Бертелло]]
|Мәйдан буенча урыны = 279
|Мәйдан = 0,44
Юл номеры - 53:
== География ==
{{Төп мәкалә|Ватикан географиясе}}
Ватикан шәһәр-дәүләте Римның төньяк-көнбатышында, Тибр елгасыннан берничә йөз метр ераклыкта, Ватикан калкулыгында урнашкан. Һәр яктан Ватикан Италия территориясе белән уратып алынган, дәүләт чигенең гомуми озынлыгы 3, 2 чакрымга тигез. Моннан тыш, Латеран килешүләре нигезендә, Ватиканга күпмедер күләм экстратерриториальлек хас (кайбер базиликалар, курия һәм диоцез офислары һәм Кастель-Гандольфо читтә урнашкан).
 
== Тарих ==
{{Төп мәкалә|Ватикан тарихы}}
Борынгы, антик чорларда Ватикан җирләре ({{lang-la|ager vaticanus}}) буш булган, чөнки [[Борынгы Рим]]да бу урын изге дип саналган. [[326 ел]]да, христианлык ныклап урнашкач, изге Петр кабере урыны дип фараз кылынган урында Константин базиликасы төзелә, һәм шул чорлардан монда халык урнаша башлый.
 
[[VIII гасыр]] урталарында барлыкка килгән [[Папа өлкәсе|Папа дәүләтенә]] Аппенин ярым утравының шактый өлеше керә, ләкин [[1870 ел]]да ул [[Италия корольлеге]] тарафыннан юкка чыгарыла.
Юл номеры - 78:
Ватикан икътисады планлы һәм ул коммерциягә корылмаган. Табыш чыганагы, беренче чиратта, бөтен дөнья католикларының сәдакалары. Икенче чыганак – [[Ватикан банкы]] («Дин эшләре институты»), ул халыкара операцияләр белән шөгыльләнә.
 
Ватикан төрле илләрдәге католик чиркәүләреннән килүче взнослар, дин тотучыларның иганәсе, туризмнан килгән табыш һәм басма продукцияне сату хисабына яши.
 
Маркалар чыгару да шактый зур табыш китерә. 2005 елны бу өлкәдә эшчәнлек 4,5 млн евро табыш чыганагы була <ref> [http://vaticancity.cc/ekonomika-vatikana/ekonomika-vatikana.html. Ватикан – Ватикан икътисады] {{ref-ru}} </ref>
 
Ватиканның Аурупада, Көньяк Америкада эре күчемсез мөлкәте бар, ул халыкара банклар һәм монополияләр белән хезмәттәшлектә. Дәүләт төрле илләрдәге сәнәгый компанияләргә инвестицияләр ясый.
 
Ватикан бюжеты 310 миллион АКШ долларыннан тора<ref name="cia" />.
Юл номеры - 89:
Ватиканның бөтен халкы – Изге Тәхет багынчылары<ref>подданныйлары</ref>, аларның һәрберсенә Дәүләт сәркатиплегеннән паспорт тапшырыла. Ватикан ватандашлыгы Изге Тәхеткә хезмәт итү нигезендә генә барлыкка килә һәм Ватиканда хезмәт эшчәнлеге тәмамлану белән туктатыла. Ул мирас булып күчми һәм туу факты буенча да алынмый.
 
Латеран килешүенең 9 нчы маддәсе буенча, әгәр берәр зат Ватикан гражданины булудан туктаса һәм башка бер дәүләтнең ватандашы булмаса, аңа Италия гражданлыгы бирелә.
 
Этник яктан халыкның күпчелеге - италиялеләр, 100-110 тирәсе швейцариялеләр бар (алары гвардия әгъзалары). Ватиканда көн саен 3000гә якын италияле кешеләр хезмәт куя, ләкин алар дәүләттән читтә яшиләр.
 
 
Дәүләт телләре – [[латин теле]] һәм [[итальян теле]]. Ватиканда яшәүче барча кеше [[католикчылык]] динендә.
Строка 99 ⟶ 98 :
Ватиканда бөтен дөньяга билгеле архитектура һәм мәдәният шедеврлары – [[Изге Петр җәмигы]], [[Ватикан музейлары]], шул исәптән, [[Сикст капелласы]], [[Ватикан китапханәсе]] һ.б. урнашкан.
 
[[1984 ел]]да Ватикан [[ЮНЕСКО]]ның Дөнья мирасы объектларына кертелгән.
 
Ватикан үзенең Latinitas фонды аша латин теленең саклаучысы булып тора. Бу фонд эшчәнлеге кысаларында даими рәвештә латин телендәге неологизмнар сүзлеге бастырыла.