Күрү нервы: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Irekhaz (бәхәс | кертем)
Создано переводом страницы «Зрительный нерв»
 
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Юл номеры - 1:
'''Күрү нервы''' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">Nervus opticus</span>'') — [[Башбаш миеннән чыккан нервлар|баш миеннән чыккан нервларның]]ның икенче пары, алар буенча челтәркатлауның сизгер күзәнәкләре аша кабул ителгән күрү ярсытулары [[Башбаш мие|баш миенә]]нә тапшырыла.
 
== Анатомия ==
Юл номеры - 6:
Күрү нерв җепселләренең бәйләме арасында ''челтәркатлауның үзәк артериясе'' (үзәк ретиналь артерия) һәм исемдәш вена урнашкан. Артерия күзнең үзәк өлешендә барлыкка килә, ә аның капиллярлары челтәркатлауның барлык өслеген каплый. Күз артериясе белән күрү нервы ''баш сөяге'' куышлыгына чөйсыман сөякнең кечкенә канаты белән ясалган ''күрү каналы'' аша уза.
 
Күз чокырының май җисеме калынлыгыннан узып, күрү нервы уртак сеңер боҗрасына килә. Аның бу өлеше [[Латинский язык|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">pars orbitalis</span>'' дип атала. Аннары ул күрү каналына керә ([[Латинский язык|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">canalis opticus</span>'') — бу өлеше [[Латинский язык|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">pars intracanalicularis</span>'' исемен йөртә, ә күз чокырыннан баш сөяге куышлыгына [[Латинский язык|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">pars intracranialis</span>'' чыга. Монда чөйсыман сөякнең ([[Латинский язык|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">os sphenoidale</span>'') алчат сыры өлкәсендә, күрү нерв җепселләренең өлешчә алмашуы башкарыла — [[Латинский язык|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">chiasma opticum</span>''.
 
Һәр күрү нерв җепселләренең латераль өлеше үз ягында алга таба юнәлә.
 
Медиаль өлеше каршы якка күчә, анда күрү нервның латераль өлешенең гомолоатераль (үз) ягы җепселләре белән кушылып, бергә ''күрү тракты'' [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">tractus opticus</span>'' ясый.
 
Үзенең барышында күрү нервның кәүсәсе ''күрү нервның эчке җиңсәсе'' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">vagina interna n. optici</span>'') белән чолгап алынган, ул баш мие сүрүнең йомшак тышчасы үсентесеннән гыйбарәт. Эчке җиңсә ярыксыман ''җиңсәара аралык'' [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">spatia intervaginalis</span>'' белән ''тышкы җиңсәдән ''([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">vagina externa n.optici</span>'') аерыла, ул баш миенең ''пәрәвез ''һәм ''каты тышчасы'' үсентесе булып тора.
 
Җиңсәара аралыгында [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">spatia intervaginalis</span>'' артерияләр һәм веналар уза.
 
Һәр күрү тракты кырыйдан ''баш мие аякчыгын'' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">pedunculus cerebri</span>'') урап уза һәм беренчел аскабык күрү үзәкләрендә тәмамлана, алар һәр яктан латераль буынлы җисем, таламус мендәре һәм өске калку төшләреннән гыйбарәт, анда күрү мәгълүматының беренчел эшкәртелүе һәм бәбәк рефлекслары формалашу башкарыла.
 
Күрүнең аскабык үзәкләреннән нервлар җилпәзә сыман баш миенең чигә өлешенең ике ягы буенча тарала — үзәк күрү юлы (Грациоле күрү нурланышы) башлана. Аннары беренчел аскабык күрү үзәкләреннән мәгълүматны китергән җепселләр бергә җыелып, эчке капсула аша үтә. Күрү юлы баш миенең җилкә өлешенең кабыгында (күрү зонасында) тәмамлана.
Юл номеры - 27:
Үзәк чокырчыкның сары тапыннан кала таякчыклар һәм колбачыклар челтәркатлауда катшан урнашкан; таякчыклар саны ун тапкырга колбачыклар санныннан күбрәк. Иң ачык күрү урынында, [[сары тап]] өлкәсендә, колбачыклар гына бар һәм һәр колбачык '''икенче нейрон''' булган бер ''биполяр күзәнәк'' белән генә ялганган.  Биполяр күзәнәкләр '''өченче нейронга''' челтәркатлауның эчке катламының ''ганглиоз күзәнәгенә'' импульсларны тапшыра. Ганглиоз күзәнәкләрнең аксоннары сары таптан медиальрәк урнашкан челтәркатлауның бер урынына радиаль кушылалар һәм анда күрү нервның дискын яки имчәген барлыкка китерә.
 
Күрү нервы, димәк, челтәркатлауның ганглиоз катламын ясаган күзәнәкләр тәненең аксоннарыннан тора. Күрү нервның сөяк каналыннан ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">canalis opticus</span>'') күрү нервлар баш сөяге куышлыгына кереп, ми нигезенә бара һәм анда, төрек өяре ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">sella turcica</span>'') алдында, яклары белән алмашып, күрү чаты ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">chiasma opticum</span>'') барлыкка китерә. Алмашу өлешчә генә була, чөнки челтәркатлауның борын (эчке) яртысынан барган җепселләр генә алмаша, тышкы яки чигә яртысы җепселләре хиазманы ягын алмаштырмаяча уза. Хиазмадан соң күрү юллары '''күрү трактлары''' дип атала. Күрү трактларында аерым челтәркатлау кырларыннан җепселләр билгеле аркылы кисем өлкәсендә урнашкан. Шулай, челтәркатлауның өске кырларыннан җепселләр нерв һәм трактның өске бүлекләрендә бара; челтәркатлауның аскы кырларыннан җепселләр — аскы бүлекләрендә. Моның әһәмияте күрү трактлар яки нервларга таралган процессның (мәсәлән, шеш) "юлын" ачыклауда. Зарарланганда төшеп калган челтәркатлауның кырына һәрвакыт капма-каршы күрү кырлары төшеп калганын истә тотарга кирәк. Алмашу н''әтиҗәсе үзенчәлекләре өчен күрү трактларында җепселләр күрү нервында кебек бер күздән генә түгел, ә ике күзнең исемдәш челтәркатлавының яртысыннан'': мәсәлән, сул күрү трактында ике челтәркатлауларның  да сул яртысыннан. Шуны искәртергә кирәк, күзнең сындыру мохитләре челтәркатлауга күренгәннең кире сурәтен төшерә һәм, димәк, сул күрү тракты ярсытуны ике күздән дә уң күрү кырларыннан, ә уң күрү тракты сул күрү кырларыннан үткәрә.
 
Алга таба үзләренең юлында күрү трактлары нигездән өскә күтәрелеп, ми аякчыкларын тыштан урап уза һәм ''беренчел'' яки ''аскабык күрү үзәкләре'' дип аталган урынга керә, анда бу нейроннар җепселләре тәмамлана.
 
Күрү анализаторның аскабык бүлегенә ''таламус мендәре'' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">pulvinar</span>''),'' латераль буынлы җисем ''([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">corpus geniculatum lateralis</span>'') һәм урта минең ''өске калку төшләре'' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">colliculi superiores</span>'') керә.
 
Кабыкка күрү ярсытуын үткәрүче түбәндәге нейроннар латераль буынлы җисемнән ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">corpus geniculatum lateralis</span>'') генә башлана. Аның күзәнәкләреннән җепселләр эчке капсуладан уза, '''арткы ботның арткы өлешендә''' һәм '''Грациоле бәйләме''' эчендә, яки [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">radiatio optica</span>'', күрү өлкәсенең кабыгында тәмамлана. Аталган юллар җилкә өлешләренең эчке өслегенә, ''тибенке буразнасы'' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">fissura calcarinae</span>'') (чөй ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">cuneus</span>'') һәм ''тел бормасы'' ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">gyrus lingualis</span>'')) өлкәсенә, һәм шулай ук тибенке буразнасы тирәнлегенә туры килә —''' күрү анализаторының''' '''беренчел проекцион кыры'''. '''''Барлык бу беренчел проекцион кырлар ике күз челтәркатлауның исемдәш яртысы (үз ягында), тик каршы яктагы, димәк, күрү кырларының яртысы белән бәйле.'''''
 
Тибенке буразнасыннан югарырак урнашкан өлкәдә, ягъни лат. ''cuneus,'' шул ук якның челтәркатлауның өске квадранты; астарак урнашкан өлкәдә, ягъни лат. ''gyrus lingualis'', — аскы квадранты булып карала.
Юл номеры - 47:
 
=== Күрү кырлары төшеп калу ===
Хиазма тулысынча җимерелгәндә тулы ике яклы сукырлык барлыкка килә. Әмма кайбер процессларда күрү нервларның чаты заралануы чикләнгән була ала. Әйтик, гипофиз шешләрендә, [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">infundibulum</span>'' киңәюендә, гидроцефалия һәм III карынчык тартылуы нәтиҗәсендә басым хиазма уртасына, ике күз челтәркатлауның эчке борын яртысыннан алмашучы аның җепселләренә генә тәэсир итә ала. Бу очракта сукыр булып өске яки чигә кырлары калачак, ягъни '''чигәле, яки битемпораль гемианопсия, '''дип аталаган,'' төрле исемле, гетероним булган ''(бер күздә уң, ә икенчесендә сул күрү кыры төшеп кала),''' '''сукырлык башланачак.  Хиазманың тышкы өлешләре генә зарарланганда (базаль ялкынсыну процесслары яки йокы артерияләрнең интракраниаль бүлекләрендә ике яклы аневризмалар) сукыр булып ике күз челтәркатлавының тышкы яки чигә ягы яртылары булачак һәм ''төрле исемле'', ләкин инде ике яктагы эчке күрү кыры төшеп калып '''биназаль гемианопсия''' барлыкка килә.
 
Ешрак ''исемдәш ''яки ''гомоним гемианопсия'' дип аталганнары очрый, алар күрү юллары һәм лат. ''<span lang="la">chiasma opticum</span>'' нан арттарак үзәкләр, ягъни күрү тракталары, күрү калкулыгы, эчке капсуланың арткы өлеше һәм җилкә өлеше зараланганда барлыкка килә.
Юл номеры - 67:
|Күрү кимчелекләре, кагыйдә буларак, симметрияле
|}
Күрү өлкәсенең проекцион кабыгы яки аларга килүче күрү юллары өлешчә  зарарланса, '''квадрантлы гемианопсияләр '''генә барлыкка килә ала. Әйтик, сул як [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">cuneus</span>'' җимерелсә, "сукыр" булып челтәркатлауның өске сул квадрантлары гына булачак һәм күрү кырларында, димәк, аскы уң квадрантлар гына төшеп калачак; чыганак уң як [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">gyrus lingualis</span>'' өлкәсендә булса, күрү кырының өске сул квадрантлары төшеп калачак һәм б. ш.
 
=== Күрү саташулары ===
Юл номеры - 76:
 
=== Күрү үткенлеген билгеләү ===
Күрү үткенлеген билгеләү махсус җәдвәлләр ярдәмендә башкарыла, аларда 10 хәреф яки башка билгеләр рәте зуррлыгы кимү буенча урнашкан. Тикшеренүче җәдвәлдән 5 м га урнаштырыла һәм андагы билгеләрне иң зурларыннан алып бер-бер артлы кечкенәләргә күчеп атый. Һәр күзне аерым тикшерәләр. Күрү үткенлеге ([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">visus</span>'') 1,0 тигез, әгәр дә җәдвәлдә иң кечкенә хәрефләр (10 нчы рәт) танылса; иң зурлары (1 нче рәт) гына танылган очракта күрү үткенлеге 0,1 тәшкил итә һәм б. ш. Якында күрү гадәти текстлы җәдвәлләр яки карталар ярдәмендә билгеләнә. Бармак исәбе, бармак хәрәкәте, яктылык сизү күрү җитди бозылган авыруларда билгеләнә.
 
=== Төсле күрүне тикшерү ===
Юл номеры - 124:
# Дуус П. Топический диагноз в неврологии Анатомия. Физиология. Клиника — М. ИПЦ «Вазар-Ферро», 1995
# Нервові хвороби/ С. М.Віничук, Є.Г.Дубенко, Є.Л.Мачерет та ін.; За ред. С. М.Віничука, Є.Г.Дубенка — К.: Здоров’я, 2001
# <span class="citation">''Привес М. Г., Лысенков Н. К.''&#x20; Анатомия человека.&nbsp;— 11-е переработанное и дополненное.&nbsp;— Гиппократ.&nbsp;— 704&nbsp;с.&nbsp;— 5000 экз.&nbsp;</span><span class="citation">— ISBN 5-8232-0192-3.</span>
# Пулатов А. М., Никифоров А. С. Пропедевтика нервніх болезней: Учебник для студентов медицинских институтов — 2-е изд. — Т.: Медицина, 1979
# Синельников Р. Д., Синельников Я. Р. Атлас анатомии человека: Учеб. Пособие. — 2-е изд., стереотипное — В 4 томах. Т.4. — М.: Медицина, 1996
# Триумфов А. В. топическая диагностика заболеваний нервной системы М.: ООО «МЕДпресс». 1998
 
[[Төркем:Күз]]