Шампан: юрамалар арасында аерма

'''Шампан''' – [[Франция]]нең Шампань төбәгендә шешә эчендә икенчел әчешү юлы белән җитештерелгән күбекле [[йөзем]] [[шәраб]]ы. “Шампан” терминын башка ил җитештерүчеләре кулланса да ([[Канада]], [[Испания]], [[АКШ]]-[[Калифорния]], [[Русия]]), “коньяк” һәм “шампан” атамаларын бары тик французлар гына кулланырга хокуклы.

Шампань графлыгында яшәүче француз монахы Пьер Периньон уйлап тапкан. Периньонны монастырьдагы шәрабләр базын тикшереп-карап торырга билгелиләр. [[1688 ел]]ның көзе бик салкын була, шунлыктан йөземне соң җыялар һәм нәтиҗәдә шешәләргә шәраб әчетелеп бетмичә генә тутырыла. Җылы яз җиткәч, туңган чүпрәләргә “җан керә” һәм бөкеләп куелган шешәләрдән күбек-күбек булып углекислый газ күтәрелә башлый. Периньон шәрабне шешә эчендә икенче кабат әчешү ысулын уйлап таба, болай иткәндә шәрабнең күбекләнү сыйфатлары саклана.<ref>[http://tatyash.ru/get.php?10620|40.htm#0 Бәллүр бокалларда... – № 78 (10620), 30 декабрь, 2004] </ref>

Классик ысул белән җитештерелгән шәрабләр озак тотылулары (өч елга кадәр) белән “мактана” ала. Алар кыйммәтрәк йөри. Киштәдә мондый шәрабне башкасыннан бик тиз аерырга була: аның этикеткасына “выдержанный” дип языла. Эксперт яки инде шампан шәрабен үлеп яраткан кеше түгел икәнсез, төрле ысуллар белән җитештерелә торган эчемлекнең хуш исе, тәме үзенчәлекләрен төгәл генә билгели алмассыз, мөгаен. Шулай да сизелерлек бер аерма бар: белгечләр фикеренчә, резервуардагыдан алынганыннан аермалы буларак, классик шәрабтә беленер-беленмәс [[чүпрә]] тәме була.<ref name="gosalcogol.tatar.ru">[http://gosalcogol.tatar.ru/tat/index.htm/news/170821.htm ТР Дәүләт алкоголь инспекциясендә Россиядә җитештерелгән шампан шәрабенең 11 үрнәген дегустацияләү булды]</ref>

Русия французларның Champagne һәм Cognac терминнарына хокукларын тулысынча таный. 1996 елда, этикеткаларга ''сhampagne'' урынына кириллицадагы вариантын гына урнаштыру вәгъдәсе белән Русиядә шампан исеме белән шәраб чыгару дәвам итә. 2011 елда Русия Күбекле шәраблар җитештерүчеләрнең ассоциациясе Шампань шәрабларының профессиональара комитеты белән Русиянең француз терминнарын кулланудан баш тарту срогын 2022 елга кадәр кичектерү турында килешүгә ирешүен игълан итте. Әйтергә кирәк, Русиянең шампан җитештерүчеләре кулланучы гадәтләнгән терминнан баш тарту нәтиҗәләренә сагаеп карый. “Абрау-Дюрсо” башлыгы Павел Титов фикеренчә, французларның таләбе – гадел таләп, тик кулланучыларны яңа атамага өйрәтү өчен Россия җитештерүчеләренә вакыт кирәк. Ул мисал сыйфатында [[Испания]]не китереп үтте: аңа җитештерүчеләренең этикеткаларына гадәттәге ''сhampagne'' терминын ''cava'' дигән яңа терминга (хәзер Испаниядә күбекле шәраблар шулай дип атала) алыштыру өчен 15 еллык күчеш чоры бирелгән булган. <ref>[http://gosalcogol.tatar.ru/tat/index.htm/news/187941.htm Коньяк һәм шампан кибет киштәләреннән юкка чыкмаячак әле]</ref>

6. Ду (''doux'') – 1 литрга 50 граммнан артыграк шикәр.<ref>[http:// name="gosalcogol.tatar.ru"/tat/index.htm/news/170821.htm ТР Дәүләт алкоголь инспекциясендә Россиядә җитештерелгән шампан шәрабенең 11 үрнәген дегустацияләү булды]</ref>

Шампан өчен иң яхшы кабымлык – [[зәйтүн]] җимешләре, җир җиләге яки ананас, балык уылдыгы, [[сыр]], [[моллюсклар|моллюск]] яки кош-корт ите. Моның өчен коры [[печеньепичинҗә]], пирожный–тортлар, [[туңдырма]] һәм [[җиләк-җимеш]]ләр дә ярап куячак. Шампанны эчкәннән соң [[шоколад]] кабып кую кирәкми, чөнки ул эчемлекнең тәмен, хуш исен тиешенчә тою–бәяләвебезгә комачаулаячак.

Татарстанда 2012 елда иң күп сатыла торган продукция – “Дербент күбекле шәраб заводы” ААҖ продукциясе. Аның өлешенә сатудагы барлык шампан шәрабы һәм күбекле шәрабларның гомуми күләменең 50 процентка якыны (138,7 мең дал) туры килә; [[Татспиртпром]] ААҖнең “Казан” шәраб заводы” филиалы җитештерә торган ак “Классическое” Россия шампаны (23,8 мең дал) базарның 8 процентын һәм “Ариант – азык-төлек индустриясе үзәге” ҖЧҖ ([[Чиләбе]] ш.) җитештерә торган “Ариант белое” (29,4 мең дал) – 10 процентын били. <ref>[http://gosalcogol.tatar.ru/tat/press-reliz.htm/press-release/481517.htm Шампан шәрабларын дегустацияләү. Татарстан Республикасы Дәүләт алкоголь инспекциясе сайтында]</ref>

* [http://tatyash.ru/get.php?10463|62.htm#0 Бәллүр бокалларда шампан шәрабе... (Тарихтан; Брют барыбер яхшырак; Ничек һәм нәрсә белән эчәргә?; Кайсы кыйммәтрәк?) – № 77 (10463), 27 декабрь, 2003]