Wikipedia

Кәрим Җаманаклы: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
к мәгълүмат өстәү
Юл номеры - 10:
|Туу урыны = {{Туу җире|Таврия губернасы|Кырымда}}, [[Кизләү өязе]], Җаманак авылы, {{Байрак/Русия империясе}}
|Үлем датасы = 1.08.1965
|Үлем урыны = Алабуга
|Ватандашлык = [[ССРБ]]
|Эшчәнлек төре = [[шагыйрь]]
|Иҗат итү еллары = 1927-1965
|Юнәлеш =
|Жанр =
|Иҗат итү теле = [[татар теле]], [[рус теле]]
|Дебют = «''Азатлык җырлары''» ([[1927]])
|Премияләр =
|Бүләкләр =
Юл номеры - 23:
|Сайт =
}}
'''Кәрим Рәшит улы Рәшидов''' (Җаманаклы) –— [[Кырым татарлары]] арасыннан чыккан [[Татарлар|татар]] [[Шагыйрь|шагыйре]], әдәбият белгече һәм фольклорчы галим. 1927 елдан [[ССРБ язучылар берлеге]], 1931 елдан [[КПСС]] әгъзасы.
 
==Тәрҗемәи хәл==
Кәрим Җаманаклы Таврия (хәзерге [[Кырым]]) губернасының Кизләү өязе Җаманак авылында йөземче гаиләсендә туа. Башлангыч белемне авыл мәдрәсәсендә ала. Кырымда Совет хакимияте урнашкач, [[Симферополь]] (''Акмәчет'') шәһәрендәге педагогика техникумын (''[[1928]]''), аннан педагогика институтын тәмамлый. Аспирантурада укыпукый. 1937 елда [[Казан]]га килеп, [[Казан дәүләт педагогия институты]]нда Кырым татар халык шагыйре [[Хөсәен Туктаргазый|Хөсәен Шамил улы Туктаргазый]] иҗаты турында (''[[Казан1883]]га-[[1914]]'') килепиҗаты турында «''Кырым татар халык шагыйре Шамил Туктаргазыйның иҗтимагый-әдәби эшчәнлеге''» темасына диссертация яклый. Кырым татар әдәбияты буенча диссертация яклаган беренче филология фәннәре кандидаты була<ref>Ә. Сибгатуллина. Кырым бакчасыннан өзелгән гөл. ''Китапта'': К. Җаманаклы. Әсәрләр. Алабуга, 2005, 10- биттә</ref>. Сугышка кадәрге елларда яшь галим татар әдәбияты һәм фольклоры проблемаларына багышланган хезмәтләр яза.
 
Кәрим Җаманаклы Кырымда чыккан «Яңа дөнья», «Яшь куәт» газеталарында һәм «Иләри» (''Алга'') журналында үзенең поэтик әсәрләре белән [[1924 ел]]дан катнаша башлый. Аның шигырьләре «Азатлык җырлары», «Балаларга Ленин хакында», «Ана җырлары» китапларында басылганнар.
 
== Бөек Ватан сугышы елларында ==
Кәрим Җаманаклы [[1941 ел|1941]]–[[1942 ел]]ларда Ватан сугышында катнаша. 1941 елның көзендә фронтка китә. 361 нче укчы полкында хезмәт итә. Фронт газеталарында языша.<br/>
1944 елда Кырым татар халкын бер гаепсезгә туган җиреннән депортацияләү вакытында ул, милләттәшләре белән бергә Урта Азиягә сөрелеп, бер ел [[Сәмәрканд]]та яши һәм Сәмәрканд университетының рус һәм чит ил әдәбиятлары кафедрасында доцент булып эшли. ▼
[[1942]]-[[1944 ел]]ларда гаиләсе белән [[Казан]]да яши. Рәсми документларда статусы «Татарстан Совет язучылар берлегенә караган “''ирекле язучы''”» дип билгеләнгән.<br/>
▲[[1944 елдаел]]да Кырым татар халкын бер гаепсезгә туган җиреннән депортацияләү вакытында ул, милләттәшләре белән бергә Урта Азиягә сөрелеп, бер ел [[Сәмәрканд]]та яши һәм Сәмәрканд университетының рус һәм чит ил әдәбиятлары кафедрасында доцент булып эшли.
 
== Алабуга чоры ==
[[1945 ел]]да Кәрим Җаманаклы [[Татарстан]]га күчеп килергә рөхсәт ала һәм [[Алабуга педагогика институты]]нда гомеренең соңгы көннәренә кадәр рус һәм чит ил әдәбияты кафедрасы мөдире булып эшли.
Бу чорда әдип, педагоглык хезмәтеннән тыш, актив рәвештә гыйльми һәм әдәби иҗат эшен дә дәвам иттерә: [[«Совет әдәбияты» журналы]]нда даими языша, герой шагыйрь [[Муса Җәлил]] иҗатын өйрәнеп, аның турында монография бастыра, «Лирик шигырьләр» исемле китабын дөньяга чыгара. Аның шулай ук Г. Тукай, Г. Ибраһимов иҗатларына багышланган күләмле хезмәтләре бар.<br/>
Кәрим Рәшит улы Рәшидов [[1965 ел]]нының 1 августында [[Алабуга]]да вафат булды, татар зиратына җирләнде.▼
 
1978[[1973 елдаел]]да Ташкентта[[Ташкент]]та, Гафур Гуләм исемендәге әдәбият һәм сәнгать нәшриятында, әдипнең сайланма шигъри әсәрләре тупланган «ДусларымаДостларыма. Шиирлер» (''Дусларыма. Шигырьләр'') дигән яңа җыентыгы басылып чыкты (''тупланманы төзүче'' — Кырым татар әдәбияты классигы Әшрәф Шәми Задә).
 
== Гаиләсе ==
▲Кәрим Рәшит улы Рәшидов [[1965 ел]]ны вафат булды.
* Хатыны (''1933 елда өйләнешәләр'') Рәшидә Хөсәенова, Казан кызы, Акмәчет авыл хуҗалыгы институтын тәмамлаган.
* Улы Илдус, техник фәннәр кандидаты. Мәскәүдә фәнни-тикшеренү институтында эшләде. Ике кызы, өч оныгы бар.
* Олы кызы Фәридә (Быкова), икътисад фәннәре кандидаты. [[Алабуга дәүләт педагогия институты|Алабугада]], соңыннан Чаллыда югары уку йортларында доцент булып эшләде. Кызы Виктория, улы Альберт, филология фәннәре кандидаты.
* Кече кызы Нурия (Эмирсуинова), филология фәннәре кандидаты. [[Алабуга дәүләт педагогия институты|Алабугада]], соңыннан Кырымда югары уку йортларында рус әдәбияты укытты. Кызы Гөлшат, чит телләр белгече, фән кандидаты, улы Айдар да фән белән шөгыльләнә.
 
== Хәтер ==
[[Алабуга]] шәһәренең яңа урамнарының берсенә Кәрим Рәшидов (Җаманаклы) исеме бирелде.
 
== Әдәбият ==
# Кәрим Җаманаклы. Әсәрләр. Алабуга, 2005. ISBN 5-9662-0007-6 (''җыентыкны төзүче'' [[Әлфинә Сибгатуллина]]).
 
== Чыганаклар ==
* [http://sptatar.ru/index.php?option=com_virtuemart&view=productdetails&virtuemart_product_id=317&virtuemart_category_id=33&lang=ru ТатанрстанТатарстан язучылар берлеге сайты]
* [http://adiplar.narod.ru/jjamanakli.htm Әдипләр.ру сайтыннан]
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
 
[[Төркем:Татар әдәбият галимнәре]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Кәрим_Җаманаклы