Wikipedia

Беларусия: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к →‎top: clean up using AWB
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к clean up using AWB
Юл номеры - 68:
 
=== Климат ===
Белорусь климаты — континенталь климатыннан диңгез климатына күчә торган уртача климатыклимат. Иң җылы аеай — [[июнь]] (урта температурасы — 17°С…19°С), иң салкын аеай — [[гыйнвар]] (уртауртача температурасытемпература — -4,4°С…-8°С). Уртача [[ел]]лык явым-төшем күләме — 600-700 мм.
 
=== Гидрография ===
Төп елгалар — [[Днепр]], [[Көнбатыш Двина]], [[Неман]], [[Припять]]. Иң зур күл — Нарочь күле (80 км²). Беларусь территорянең 1/3 өлешен сазлыклар биләп торалартора, алар күбесенчә Полесьеда урнашаларурнаша.
 
== Тарих ==
=== Борынгы тарих ===
Беренче сәяси берләшмәләр хәзргехәзреге Беларусь территориясендә VI—IX гасырларда оешаларбарлыкка килә.<ref>http://www.mfa.gov.by/upload.old/mag/bf2009r.pdf</ref> Славяннар һәм балтлар мәдәниятләре кушылу нәтиҗәсендә кривич, дрегович, радимич, ятвяг, литва кабиләләре барлыкка киләләркилә.
 
=== [[Киев Русе]] эчендә ===
Юл номеры - 81:
[[IX гасыр]]ның ахырында [[Киев Русе]] барлыкка килә, аның тәркибенә акрынлап Беларусь территориясе дә керә.
 
Борынгы Русьның таркалу процессы вакытында [[XI гасыр]]ның ахырында — [[XII гасыр]]ның башында [[Полоцк кенәзлеге|Полоцк]], [[Смоленск кенәзлеге|Смоленск]] һәм [[Туров кенәзлеге|Туров кенәзлекләре]] аерыпаерылып чыгаларчыга; [[XII гасыр]]да Гродно, Слуцк, Орша, Мстиславль, Новогрудок, Логойск, Друцк һ. б. кенәзлекләр барлыкка киләләркилә.
 
Монгол-татар ябырылуыннан соң хәзерге Беларусь җирләре акрынлап [[Бөек Литва кенәзлеге]] составына кертеләләр.
Юл номеры - 90:
 
=== Русия империясе эчендә ===
[[XVIII гасыр]]ның ахырында, [[Речь Посполитая]]ның өч бүленешләребүлүләре һәм Тильзит солыхы нәтиҗәсендә Белорусия территориясе [[Русия империясе]] составына кертелә.
 
[[1812 елгы Ватан сугышы|1812 елгы сугышы]] вакытында Беларусь территориясенә зур зыян китерелә, күп кеше һәлак була.
Юл номеры - 96:
[[1862]]—[[1863]] елларда [[Белорусия]], [[Польша]] һәм [[Литва]] җирләрендә Поляк күтәрелеше була.
 
[[1871 ел]]да Беларусь территориясендәге беренче тимер юлыюл ([[Мәскәү]] —[[Смоленск]]—[[Брест]]) төзелә.
 
[[1917 ел]]ның революциягә кадәр хәзерге Беларусь җирләре Витебск, Могилев, Минск, Гродно, Житомир (өлешчә) һәм Вильно (өлешчә) губерналары составында булганнар.
 
[[1914]]—[[1918]] елларда Беларусь — [[Беренче бөтендөнья сугышы]] хәрәкәтләре мәйданы. [[1915 ел]]да Горлица-Тарново арасындагы рус фронтын өзү нәтиҗәсендә Алмания [[Двинск]]—Поставы—Барановичи—Пинск сызыгы кадәр көнбатыш җирләрен басып ала, ә [[1918 ел]]ның [[Брест солыхы]] нәтиҗәсендә — бөтен территориясен диярлек басып ала.
 
=== Ватандашлар сугышы вакытында ===
Юл номеры - 107:
[[1918 ел]]ның [[25 март]]ында алман оккупациясе астындагы территорияләрдә [[Белорусия Халык Республикасы]] игълан ителә. Алманнар китүдән соң БХР территориясе зур каршылыксыз Кызыл Армия тарафыннан басып алына. [[Смоленск]]ида узган [[1918 ел]]ның 30-31 декабрьдагы Русия империясе Төньяк-Көнбатыш өлкәләренең РСДРП (б) оешмалары конференциясендә Белорусиянең совет хөкүмәте оештырыла; [[1919 ел]]ның [[1 гыйнвар]]ында ''Совет Социалистик Беларусь Республикасы'' игълан ителә. [[8 гыйнвар]]да ССБР хөкүмәте Смоленскидан [[Минск]]ига күчә. [[31 гыйнвар]]да ССРБ [[РСФСР]] составыннан чыгарыла, аның бәйсезлеген Совет Русиянең хөкүмәте таный.
 
[[27 февраль]]дә Совет Социалистик Беларусь Республикасы Литва Совет Социалистик Республикасы белән ''Литва-Белорус Совет Социалистик Республикасына'' (кыскача ''Литбел'') берләшәберләштерелә.
 
[[1919 ел]]ның яз-җәй эчендә Литбел территориясе [[Польша]] гаскәрләре тарафыннан басыла. Кызыл Армиянең [[1920 ел]]ның яз-җәйге каршы һөҗүме нәтиҗәсендә Белорусиянең зур өлешен кире ала һәм яңабаштан анда ''Белорус Совет Социалистик Республиканы'' игълан итә. [[1921 ел]]гы [[ССРБ]] һәм [[Польша]] арасындагы [[Рига килешүе]] нәтиҗәсендә, Көнбатыш Белорусия Польша составына күчә.
 
=== Беларус Совет Социалистик Республикасы ===
Юл номеры - 118:
[[1939 ел]]да БССР составына Көнбатыш Белорусия кертелә.<ref>[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0_%D0%BE%D1%82_2.11.1939_%D0%BE_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D1%8E%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%B2_%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0_%D0%B8_%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%B5%D1%91_%D1%81_%D0%91%D0%A1%D0%A1%D0%A0 Закон СССР от 2.11.1939 о включении Западной Белоруссии в состав СССР и воссоединении её с БССР]</ref>
 
[[1941 ел]]ның [[22 июнь]]дә [[Алмания]] [[Совет Берлеге]]нә [[Бөек Ватан сугышы|һөҗүм итә]]. БССР территориясе алман гаскәрләре тарафыннан [[1941 ел]]ның җәй-кыш эчендә тулысынча басылабасып алына. Оккупация чорында Беларусь территориясендә Аурупада иң зуркиң партизан хәрәкәте җәеләҗәелеп китә. Беларусь территориясе [[1943]]—[[1944]] елларда «Багратион» операциясе нәтиҗәсендә азат ителә. [[1945 ел]]да Белорус Совет Социалистик Республикасы [[Берләшкән Милләтләр Оешмасы]]ның дәүләт-нигезләүчеләрнең берсе була.
 
[[1986 ел]]ның [[26 апрель]]дә [[Чернобыль һәлакәте|Чернобыль атом электростанциясендә һәлакәте]] була, аның нәтиҗәсендә Белорусия территорясенең зур өлеше радиацион агуына дучар була.
Юл номеры - 127:
[[1994 ел]]да Беларусь Конституциясе кабул ителә.
 
[[1995 ел]]да Александр Лукашенко тәкъдиме буенча үткәрелгән референдумы буенча Белорусиядә [[рус теле]]нә дә дәүләт теле статусын бирелә, яңа флаг һәм герб кабул ителәләрителә.
 
== Халык ==
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Беларусия