Контент бетерелгән Контент өстәлгән
|
|
|
{{Электродинамика}}
'''Эле́ктр корылмасы''' яки '''электр коргысы''' <ref>http://www.tatknigafund.ru/books/1832/read#page3</ref> – [[җисем]]нең [[электр кыры]] [[чыганак| чыганагы]] булу һәм [[Электромагнит тәэсир итешүе|электромагнит тәэсир итешү]]ләрдәләрендә катнашу [[мөмкинлек|мөмкинлеге]] бирүче [[үзлек|үзлеге]]. [[Корылма]] [[микъдар]] [[характеристика]]сы булып тора. [[СИ]]да корылманың [[үлчәү берәмлеге]] – [[кулон]]. Корылма беренче [[тапкыр]] [[1785.|1785]] [[ел]]да [[Кулон законы]]нда кертелә. Бер кулонлы корылма бик зур: әгәр [[вакуум]]да ике корылма (q1=q2=1Кл) 1 м [[ераклык]]та урнашса, алар үзара 9×10<sup>9</sup> H [[көч]] белән [[тәэсир]] итешерләр иде.
[[Йомык система]]ныңсистеманың<ref>Электрик яктан йомык система – [[чикләү]]чечикләүче [[тышча]]сы аша электрик корылган [[кисәкчек]]ләр үтә алмый торган [[система]].</ref> электр корылмасы [[вакыт]] үтү белән саклана һәм квантлашаквантлана – [[элементар электр корылмасы]]на кабатлы үзгәрә. Корылманың [[Коргының саклану]] [[законкануны]]ы – [[физика]]ның төп законнарыннан берсе.
'''Электр корылмасы зурлыгы''' (яки, электр корылмасыкоргысы) – уңай һәм тискәре [[мәгънә]]гәтамгага ия булырга мөмкин, корылмакоргы йөртүчеләрнең һәм корылган кисәкчекләрнең микъдари характеристикасы.
Электр корылмасының билгеле йөртүчеләре булып электр корылган [[элементар кисәкчекләр]] – [[электрон]] (бер тискәре [[элементар электр корылмасы]]), [[протон]] (бер уңай элементар корылма) һәм башка азрак таралган кисәкчекләр. Электрон корылмасы −1,602176487(40)×10<sup>−19</sup> Кл. Тулаем алганда, табигаттәтабигатьтә уңай һәм тискәре корылмалар саны бер үк. Атом һәм молекулаларның корылмаларыкорылмалар суммасы нулгәнульгә тигез, ә уңай һәм тискәре [[ион]]нарның корылмаларыкоргылары [[каты [[җисем]]нәрнең [[кристал]]ликкристаллик [[рәшәткә]]ләре [[бүлек]]ләрендә үзара [[компенсация]]ләнгән.
== Тарих ==
[[1729.|1729]] елда [[Шарль Дюфе]] ике төрле корылма булганлыгын ачыклый. Беренчесе [[пыяла]] белән [[ефәк]], икенчесе [[сумала]] белән [[йон]] ышкылганда барлыкка килә. Шуңа күрә Дюфе бу корылмаларны «пыяла» һәм «сумала» корылмалары дип атый. Уңай һәм тискәре корылмаларкоргылар атамаларын [[Бенджамин Франклин]] кертә.
== Искәрмәләр ==
|
