Джаз: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Kitap (бәхәс | кертем)
Derslek кулланучысының (бәхәс) 2082962 үзгәртүеннән баш тарту Лунд. ор. ярар, "Jazz-утары" фест. мәгъ. ник бетерәсез
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Юл номеры - 2:
| Исеме = Джаз
| Төс = #800080
| Юнәлеш = [[Джаз]]
| Чыганаклары = [[Блюз]] һәм башка негр халык музыкасы
| Тугандаш =
Юл номеры - 11:
| Шулай_ук_кара = [[Луи Армстронг]]
}}
'''Джаз''' ([[Инглиз теле|англ.]]&nbsp;''<span lang="en">jazz</span>'') —[[ XIX гасыр]] ахырында - [[XX гасыр]] башында Африка һәм Аурупа мәдәниятләре синтезы нәтиҗәсендә килеп туган [[Музыка|музыкаль сәнгать]] төре. Джазның музыкаль теле төп үзенчәлеге булып импровизация, синкопир фигураларга нигезләнгән үткен һәм ритмик фактураны башкару алымнарының уникаль комплексы — свинг. Джазның алга таба үсеше джаз музыкантларнының һәм композиторларының яңа ритмик һәм гармоник модельләр үзләштерү хисабына барган.
 
Джаз формасын булдыручы чара булып импровизация, тавыш чыгаруның һәм интонация белән башкаруның академик булмаган ысуллары (blue notes, dirty tones, growl), полиметрия һәм полиритмия белән кушылган даими ритмик пульсация (''beat'') тора. Джазның төп стильләре: Яңа Орлеан (диксиленд), Чикаго, свинг, би-боп, кул, прогрессив, хард-боп, авангард (лад джаз, фри-джаз һ.б.), джаз-рок (фьюжн).
 
== Джаз үсешенең тарихы. Төп юнәлешләр ==
Юл номеры - 20:
 
=== АКШта ХХ гасырның беренче чирегендә джаз ===
[[Файл:Bolden_bandBolden band.gif|thumb|Джаз ансамблt Bolden band (1905)]]
[[Файл:George_GershwinGeorge Gershwin.jpg|left|thumb|190x190px|Джордж Гершвин, иң күренекле "ак" джаз композиторларының берсе]]
[[1940-еллар|1940-елларда]]да модерн-джаз чоры башлана. Яңа джаз стиле — Нью-Йоркта пәйда була, ''бибоп ''дип атала. Ул кызу темп һәм катлаулы импровизацияләр белән сыйфатлана. Артык кызу темпта Паркер һәм Гиллеспи исемле музыкантлар уйный башлый. Сәбәбе: алар язган көйләрне профессионал булмаган музыкантлар чат саен уйнап, дәрәҗәсен төшереп йөрмәсен өчен.<span class="cx-segment" data-segmentid="198"></span>
 
Джазның әлеге юнәлешенең атамасы «ри-боп» сүзеннән — шул стильдә башкару манерасынан килә. Алгы планга солист, аның индивидуальлеге һәм корал белән виртуоз эш итү чыгалар.
 
==== «Төньяк-көнчыгыш» джаз ====
[[Файл:Louis_Armstrong_restoredLouis Armstrong restored.jpg|thumb|[[Луи Армстронг]], быргычы һәм җырчы]]
Джаз тарихы Яңа Орлеанда [[XX гасыр]] башында башлана. Ләкин аның чын чәчәк атуы [[1920 ел|1920]] нчы елларда, музыкант [[Lui Armstrong|Луи Армстронг]] ның Яңа Орлеаннан китеп, [[Çikago|Чикагода]] урнашуы белән бәйле. Аңа ияреп Яңа Орлеан джаз осталарының [[Нью-Йорк|Нью-Йоркка]]ка миграциясе башлана.  Чикагода төпләнгән Нью Орлеанчылар арасында пианиночы Арт Ходес, [[барабан]]чы Барретт Димс, кларнетчы Бенни Гудмен була.
Ул заманда Чикаго тавыш яздыру үзәге булса, Нью-Йорк джазның төп концерт мәйданчыгына әйләнә, чөнки биредә иң билгеле клублар (Минтон Плейхаус, Коттон Клаб, Савой, Вилидж Вэнджуард) һәм иң зур сәхнәләр (3000 урынлы Карнеги-Холл кебек) урнашкан була.
 
=== ССРБ һәм Русиядә джаз ===
Джаз-сәхнә  [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]] да [[1920-еллар|1920-елларда]]да, АКШтагы чәчәк ату чорында пәйда була. Совет Русиясендә беренче джаз-оркестр [[Мәскәү|Мәскәүдә]]дә 1922 елда, поэт, тәрҗемәче, биюче, театр әһеле В. Парнах тарафыннан оештырыла<ref>[http://patefon.knet.ru «Старая пластинка»]</ref>. Беренче совет джаз-бандлары модалы биюләр (''фокстрот, чарльстон'') башкаруда махсуслашкан.
 
Киң массаларда джаз киң популярлык [[1930-еллар|1930-елларда,]] экранга «Шаян егетләр» кинокомедиясе (1934, беренчел атамасы «Джаз-комедия») чыгуы белән бәйләнгән. Бу  [[фильм]]да киноактер һәм җырчы Л.Утесов һәм быргычы Я.Скоморовский җитәкләгән [[Ленинград]] ансамбле катнаша, саундтрекны И. Дунаевский язган. <span class="cx-segment" data-segmentid="792"></span>
Юл номеры - 42:
==Татарстанда джаз==
 
[[Казан]]да һәм [[Татарстан]]да джаз-музыкасының пәйда булуы [[Олег Лундстрем]] оркестрының [[1947]] елда тулы составта, гаиләләре белән [[Шанхай]] шәһәреннән [[ССРБ]]га күченүе белән бәйле. Музыкантларга Казанда торырга рөхсәт ителә, аларны [[Казан консерваториясе|консерватория]] булу җәлеп итә.<ref>[http://www.lundstrem-jazz.ru/press/press_15.php Олег Лундстрем. "Инженер, свихнувшийся на джазе".] //Республика Татарстан № 24-25 (24840-24841) 6 февраля 2003. </ref>.
 
Лундстрем оркестры [[Габдулла Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясе]] белән хезмәттәшлек итә, бу вакытта филармониянең җитәкчесе [[Александр Ключарев|А. Ключарев]] джаз оркестрына бик булыша һәм эзәрлекләүдән коткара.
Юл номеры - 48:
Ключарев тәкъдиме буенча О. Лундстрем татар халык җырларының джаз юрамаларын иҗат итә.
 
[[1950]] елда Лундстрем джаз оркестры татар композиторларының пьесаларын джазча эшкәртә, һәм бу вариантлар тагы дан казана, татар музыкаль сәнгатенә зур өлеш кертә.
 
[[1950]] елда Лундстрем оркестры (биг-бэнд) [[Мәскәү]]гә китәргә рөхсәт ала, Казанда калган музыкантлар яңа джаз оркестрын нигезли<ref>http://history-kazan.ru/15332-vas-priglashaet-dzhazovaya-kazan</ref>.