|
'''Мәдәни мирас''' ("милли мирас" яки "мирас") - бер [[төркем]] яки [[җәмгыять]]нең элекке [[буын]]нардан калган, [[бүген]]ге көндә яшәүче һәм [[киләчәк]] буыннарның [[файда]]сы өчен сакланылган [[мәдәният|мәдәни]] [[кыйммәт]]ләр.
Мәдәни мирас объектлары [[мәдәни милек]], [[матди булмаган мәдәни мирас]], [[табигый мирас]] һәм катнаш мирас объекты төрләренә, [[кеше]]лек [[тарих]]ы өчен әһәмияте буенча җирле, региональ, дәүләт һәм халыкара дәрәҗәсендәге исемлекләргә кертелә.
[[File:World_Heritage_Logo_global.svg|20px]] ''Бөтенденья мәдәни мирас исемлеге'' {{UNESCO}} тарафыннан махсус халыкара ICOMOS, ICCROM һәм IUCN эксперт оешмалары киңәше буенча билгеләнә.
== Мәдәни милек ==
[[Image:Hubert_Robert_005.jpg|thumb|''Классик хәрабәләр'', [[Хьюберт Роберт]], 1798 ел.]]
{{seealso|:en:Material culture}}
''Мәдәни милек'' буларак төрле тарихи биналар һәм корылмалар ([[кирмән]], [[гыйбадәтханә]], [[сарай]], [[театр]], [[күпер]], һ.б.) һәм аларның хәрәбәләре, кеше корган [[һәйкәл]]ләр, мәйданнар һәм [[парк]]лар, мәдәни ландшафтлар (кеше тәэсире астында махсус сыйфатларны алган табигый [[урман]], [[күл]], [[чүл]] һәм [[тау]], һ.б. комплекслары) кебек объектлар дип атала.
Үрнәкләр:
* Кирмәннәр: [[Җеневез ныгытмасы (Кефе)|Җеневез ныгытмасы]], [[Казан кирмәне]], [[Форт Росс]], һ.б.
* Гыйбадәтханәләр: [[Агунг Демак мәчете]], [[Казан Тихвин чиркәве]],
* Һәйкәлләр:
* Мәйданнар: [[Регистан (Сәмәрканд)|Регистан]]
* Парклар:
* һ.б.
<gallery>
File:Beit_Guvrin_1.JPG|'''''Бейт Гуврин мәгарәләр комплексы''''', {{ISR}}.
File:%E5%B8%83%E8%BE%BE%E6%8B%89%E5%AE%AB.jpg|'''''Потала сарае''''', Лхаса
File:Southwest_corner_of_Central_Park%2C_looking_east%2C_NYC.jpg|'''''Үзәк [[парк]]ы''''', {{Нью-Йорк гербы}}
File:The Sydney Opera House at dusk.jpg|'''''{{Сидней гербы}} [[опера]]сы'''''
File:Stonehenge_back_wide.jpg|'''''Стоунхендж, Авбури һәм бәйле объектлар комплексы''''', {{GBR}}.
</gallery>
== Матди булмаган мирас ==
{{seealso|:en:Intangible cultural heritage|:ru:Нематериальное культурное наследие}}
[[Image:Anker Grossvater erzählt eine Geschichte 1884.jpg|thumb|''[[Дәү әти]] [[әкият]] сөйли'', Альберт Анкер, 1884 ел тирәсе.]]
''Матди булмаган мирас'' буларак төрле халыкларның үзенчәлекле мәдәни традицияләрен билгеләүче феноменнар атала.
Үрнәкләр:
* [[Фольклор]] – сөйләм тарихи-мәдәни һәм музыкаль-бию жанрлар ([[музыка]], [[бию]] һәм [[җыр]]лау стилләре, [[дастан]]нар, [[легенда]]лар һ.б.): [[Агач кеше]], [[Бичура]], [[Венера (мифология)|Венера]], [[Вилалар]], [[Дәҗҗал]], [[Идегәй (дастан)|Идегәй дастаны]], [[Түштән]], һ.б.
* [[Бәйрәм]]нәр һәм [[йола]]лар: [[Гербер]], [[Каравон]], [[Нәүрүз]], [[Сабан туе]], һ.б.
* [[Тел]]ләр (аларны саклау һәм [[Тел яңарышы|җанландыру]] күзлегеннән)
* Ризык: [[Суши]], [[Тако]], [[Татар ризыклары]], һ.б.
* Киемнәр: [[Татар милли киемнәре]]
* һ.б.
<gallery>
File:Tango-Show-Buenos-Aires-01.jpg|'''''Танго''''', {{ARG}} һәм {{URY}}
File:Falconry Day.jpg|'''''[[Лачын]] белән аучылык итү''''', {{QAT}}
Файл:3d10 fm de vilafranca.jpg|'''''Кешеләр маналары''''', {{ESP}}
Файл:Salata od Hobotnice - Konoba Ivan (14909342306).jpg|'''''[[Урта диңгез]] диетасы''''', {{GRC}}, {{ITA}}, {{ESP}} һәм {{MAR}}.
Файл:Wayang_Performance.jpg|'''''Ваянг күләгәләр театры''''', {{IDN}}.
File:Kurdish Costumes on Display - Kurdish Textile Museum - Erbil - Iraq.jpg|[[Көрдләр]]нең милли киемнәре.
</gallery>
==Табигый мирас ==
[[File:Panorama presa las niñas mogan gran canaria.jpg|thumb|400px|[[Африка]]ның төньяк-көнбатыш ягында [[Атлантик океаны]]ндагы Гран Канария утравы уртасындагы эчәрлек [[су]] экосистемасы.]]
{{seealso|:en:Natural heritage}}
Табигый мирас буларак кешеләр җәмгыяте тормышында турыдан-туры кулланылмаган, тик кешеләр тәэсире астында юкка чыгу куркынычы яный алган мохитләр атала. Үзләренә бәйле [[биотөрлелек]]нең бар төрләрен ([[флора]], [[фауна]], [[экосистема]]лар) һәм бәйле [[геология|геологик]] структураларның ([[геотөрлелек]]) бар элементларны ала.
Үрнәкләр:
*[[Йеллоустоун милли паркы]]
<gallery>
File:Camp_Marojejia_01.jpg|'''''Атсинанана [[тропик урман]]нары экосистемасы''''', {{MDG}}.
File:The_Seven_Sisters_%26_the_Wooer.jpg|'''''Көнбатыш Норвегия фьордлары''''', {{NOR}}.
File:USSR-Tajikistan-Peak_Communism.jpg|'''''[[Памир]] милли паркы''''', {{TJK}}.
File:Nahanni - VirginiaFalls.jpg|'''''Наханни милли паркы''''', {{CAN}}.
File:Tubbataha_Shark.jpg|'''''Туббатаха рифы милли паркы''''', {{PHL}}.
</gallery>
== Шулай ук карагыз ==
| 