Антарктида: юрамалар арасында аерма

'''Антарктида''' ''(грекча ἀνταρκτικός – "[[Арктика]]ның киресе")'' – [[Җир]] [[шар]]ының иң [[көньяк|көньягында]] урнашкан [[кыйтга]]. Антарктиданың [[үзәк|үзәге]] якынча [[Көньяк географик полюсы]] белән бер [[нокта]]да. Антарктида [[Төньяк океан]] [[су]]лары белән юыла (элек бу [[океан]]ны [[Индий океан|Индий]], [[Тын океан|Тын]] һәм [[Атлантик океан|Атлантик]] океаннар буларак карадылар). Кыйтга [[мәйдан]]ы – 14,4 млн км². Антарктида – үз [[табигать|табигатенең]] кабатланмас булуы белән бердәнбер һәм гаҗәеп [[материккыйтга]]. Поляр [[тикшеренү]]челәр аңа [[җан]]сыз, [[кеше]]сез, [[сер]]ле, [[ак]] [[бозлык]] материгы дип [[исем]] биргәннәр. [[Кыш]]ын анда [[поляр төн]]нәр, ә [[җәй|җәен]] [[поляр көн]]нәр күренеше була. [[Кояш чыгу]] һәм [[Кояш бату|бату]] [[күренеш]]ен [[ел]]ына фәкать бер генә [[тапкыр]] күзәтеп була. Антарктида – җирнең иң биек һәм иң салкын материгы. Анда җирдәге [[төче су]]ның 80%ы тупланган.

Антарктида – Җирнең иң көньягына урнашкан материккыйтга. Ул тулысынча диярлек көньяк [[поляр түгәрәк]] читләрендә ята.

[[1911 ел|1911]]нче елның 14нче декабрендә норвегияле [[Руаль Амундсе]]н, ә бер айдан соң – 18нче гыйнварда – англияле [[Роберт Скотт]] Көньяк полюска аяк басалар.

Антарктида өслегенең өчтән бере чамасы океан өсте тигезлегеннән түбәнрәк урнашкан. Бозлык астында тау тезмәләре һәм массивлары бар. Көнбатыш Антарктида нык тармакланган. [[Антарктика ярымутравы]] һәм материкныңкыйтганың көнбатыш кырые буйлап таулар төзелеп киткән. Монда материктагыкыйтгадагы иң биек тау массивы (5140 м) һәм иң тирән иңкүлек (-2555 м) урнашкан. Материкның кырыенда [[Росс диңгезе]] утрауларының берсендә хәрәкәт итүче [[Эребус вулканы]] бар.

Җәен Антарктида Кояш җылысын экваториаль өлкәләргә караганда да күбрәк ала, ләкин бу җылылыкның 90% ы кар һәм бозлар тарафыннан чагылып, кире кайтарыла. Җәй бик кыска була. Яр буенда җылылык 0 С ка кадәр күтәрелә.