Күпмилләтле дәүләт: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Юл номеры - 1:
[[Файл:Ethnic_diversityEthnic diversity.jpg|thumb|350x350px|Илләрнең халык санында иң эре этник төркемнең өлеше харитасы.<ref>Дөньяның бар дәүләтләрнең этник төзелеше турында мәгълүмат бирүче [[Үзәк күзләү идарәсе]] тарафыннан чыгарылган [[:en:The World Factbook|The World Factbook]] басмасының 2000-2008 еллардагы мәглүматлары [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html World Factbook / Field Listing :: Ethnic groups]</ref><br>
* Куе сары: 85 % һәм югарырак.<br>
* Сары: 65—84 %.<br>
* Ачык сары: 64 % һәм түбәнрәк.<br>
* Зәңгәр: традицион этник билгеләмәләр кулланыла алмый. Этник төркемләү урынына тән тиресе төсе кулланыла.]]
 
'''Күпмилләтле дәүләт''' - халкы ике яки күбрәк [[этник төркем]]нән торган [[дәүләт]]. Бүгенге көндәге барлык [[милли дәүләт]]ләр диярлек күпмилләтле булып торалар.
 
Нинди дәүләтне күпмилләтле санау өлкәсендәге бәхәсләр, берәр "[[милләт]]" дип билгеләнгән төркемнең күп вәкилләре үзләрен берьюлы ике [[милли кемлек|милләт белән бәйли алуларына]] бәйле. Илан Пелег белдергәненчә, {{Quotation|Бөекбританиядә берәү берьюлы [[шотландлар|шотланд]] һәм [[британнар|британ]] була ала, АКШта - [[яһүд]] and [[американнар|американ]], [[Нигерия]]дә - [[игбо]] һәм [[нигериялылар|нигериялы]]... Икенче яктан, берьюлы [[Словаклар|словак]] һәм [[Маҗарлар|маҗар]], [[гарәпләр|гарәп]] һәм [[израильлеләр|израилле]], [[Бретоннар|бретон]] һәм [[Французлар|француз]] була алу авыр.<ref>Ilan Peleg, 'Classifying Multinational States' in ''Democratizing the Hegemonic State'' ([[:en:Cambridge University Press|Cambridge University Press]], 2007), pp. 78-80. Инглизчәсе: {{quotation|One can be a [[:en:Scottish people|Scot]] and a [[:en:British people|Brit]] in the United Kingdom, a [[:en:Jews|Jew]] and an American in the [[:en:United States]], an [[:en:Igbo people|Igbo]] and a Nigerian in [[:en:Nigeria|Nigeria]]... One might find it hard to be a [[:en:Slovaks|Slovak]] and a [[:en:Hungarian people|Hungarian]], an [[:en:Arab people|Arab]] and an [[:en:Israelis|Israeli]], a [[:en:Breton people|Breton]] and a [[:en:French people|Frenchman]]}}.</ref>}}
 
 
== Күпмилләтле дәүләтләр чоры ==
[[1993 ел|1993 елда]]да в [[Prinston universitetı|Принстон университетында]] бастырылган «Этник низаглар һәм халыкара иминлек» («Ethnic Conflict and International Security») хезмәтенә кергән «Эчке сәясәт һәм этник низаглар» («Domestic politics and ethnic conflict», Brown, Michael E.) мәкаләсендә Дэвид Уилш (David Welsh) исемле галим 180 [[суверен дәүләт]]<nowiki/>ләрдән 20 азрагы очрагында гына этник яки милли яктан гомоген булулары турында сүз йөртергә мөмкин турында сөйли; тик бу да аларда яшәүче [[милли азчылык]]лар ил халкының 5%-тан кимрәк булганда гына.<ref name="Welsh">{{cite book|last = Welsh|first = David|title = Ethnic Conflict and International Security|editor = Brown, Michael E.|publisher = Princeton University Press|location = Princeton|date = 1993|pages = 43–60|chapter = Domestic politics and ethnic conflict|isbn = 0691000689|url = http://books.google.co.uk/books?id=cstjhpRd-F4C&pg=PA43&lpg=PA43&dq=domestic+politics+and+ethnic+conflict&source=bl&ots=AtT0TULmh8&sig=m9Xo_rrOsaBV8wBU1AnMfufV3pI&hl=en&ei=n9NiSr-3NKWUjAfV4q37Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1}}</ref> Бу карашка нигезләнеп, Саджит Чудри ([http://www.trudeaufoundation.ca/program/fellowships/current/2010/sujitchoudhry Sujit Choudhry]) «''качан булса этномәдәни яктан гомоген дәүләтләрнең үсеш чоры күзәтелгән булса да, бүгенгә килгәндә ул бетте''» дип белдерде.<ref>{{cite book|last = Choudhry|first = Sujit|title = Constitutional Design for Divided Societies: Integration or Accommodation?|editor = Choudhry, Sujit|publisher = Oxford University Press|location = Oxford|date = 2008|pages = 3–40|chapter = Bridging comparative politics and comparative constitutional law: Constitutional design in divided societies|isbn = 0199535418}}</ref>
 
== Русия мәгариф системасындагы стандарт билгеләмәсе ==
В [[Русия|Русияда]]да урта (тулы) гомуми мәгариф өчен белем бирү стандартының «[[география]]» дисциплинасына кергән билгеләмә буенча <ref name="Гео">[http://school.iot.ru/predmety/geo/nas3.html#4] [http://archive.today/ZDN6V География для среднего (полного) общего образования (профильный уровень). 3. ]</ref> «күпмилләтле» дип ''дәүләт чикләре эчендә берничә этнос яшәгән'' дәүләтләр атала. Шулай ук алар түбәндәге төркемнәргә бүленә:
* милли азчылыклар күләме төрле дәрәҗәдә булуга карамастан, аерым бер милләт вәкилләренең аеруча зур өстенлеклеләр ([[Бөекбритания|Великобритания]], [[Франция]], [[Испания]], [[Кытай|Китай]], [[Монголия]], [[Төркия|Турция]], [[Әлҗәзаир|Алжир]], [[Марокко]], [[Америка Кушма Штатлары|США]], [[Австралия]])
* ике милләтле ([[Канада]], [[Бельгия]]);
* ил халкы төзелеше комплекслы, ләкин этник яктан гомоген булганнары ([[Иран]], [[Әфганстан|Афганистан]], [[Пакъстан|Пакистан]], [[Лаос]]);
* ил халкы төзелеше этник ягыннан комплекслы һәм күптөрле булганнары ([[Һиндстан|Индия]], [[Швейцария]], [[Индонезия]], [[Русия|Россия]]<ref name="Гео">[http://school.iot.ru/predmety/geo/nas3.html#4] [http://archive.today/ZDN6V География для среднего (полного) общего образования (профильный уровень). 3. ]</ref>)
 
== Күпмилләтле дәүләтләр үрнәкләре ==
Строка 30 ⟶ 29 :
* [[Америка Кушма Штатлары|США]]
* [[Казакъстан|Казахстан]]
* [[Африка]]<nowiki/>ның күп дәүләтләре[[Африка|<br> ]]
Күп мигрантлар килүләре аркасында, [[Аурупа Берлеге]] илләре әкренләп күпмилләтле дәүләтләргә әверелә бара.<ref name="Built to Last">Kelemen, R. Daniel. (2007). {{PDFlink|[http://www.princeton.edu/~smeunier/Kelemen%20Memo.pdf Built to Last? The Durability of EU Federalism?]}} In ''Making History: State of the European Union'', Vol. 8, edited by [[:en:Sophie Meunier|Sophie Meunier]] and Kate McNamara, Oxford University Press, p. 52.</ref><ref>[https://books.google.it/books?id=gHw9M_817nwC&pg=PA74&lpg=PA74&dq=The+EU+as+a+multinational+state&source=bl&ots=qV58MWGiHB&sig=bmJIs-lRC84mJ8uJIDYLbNzHPKg&hl=it&sa=X&ei=nDqlVPXDD8LsaO3qgpAE&ved=0CDcQ6AEwCA A Union of Diversity: Language, Identity and Polity-Building in Europe]</ref>
 
Строка 51 ⟶ 50 :
<references />
</div>
 
[[Төркем:Милләтчелек]]
[[Төркем:Дәүләт формалары]]