Oluğ Möxämmäd: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 1:
{{TwinLAT|Олуг-Мөхәммәт}}
{{Däwlät eşleklese
| isem = Oluğ Möxämmäd
| tulı isem = ﺋوُﻟِوع ﻣوُﺣﻪﻣﻣﻪﺩ
| räsem = Olee Moexaemmaet.JPG
| şirina portreta =
| räsem yazuı =
| titul = [[Altın Urda]]nıñ xanı <br><br>[[1419]]-[[1423]]<br>
| bayraq =
| periodbaş =
| periodazaq =
| aña qädär = [[Xaci Möxämmäd]]
| däwamçısı = [[Bäräk xan]]
| titul_2 = [[Altın Urda]]nıñ xanı <br><br>[[1426]]-[[1427]]<br>
| bayraq_2 =
| periodbaş_2 =
| periodazaq_2 =
| aña qädär_2 = [[Bäräk xan]]
| däwamçısı_2 = [[Bäräk xan]]
| titul_3 = [[Altın Urda]]nıñ xanı <br><br>[[1428]]-[[1432]]<br>
| bayraq_3 =
| periodbaş_3 =
| periodazaq_3 =
| aña qädär_3 = [[Bäräk xan]]
| däwamçısı_3 = [[Keçe Möxämmäd]]
| titul_4 = [[Qazan xanlığı]]nıñ berençe xanı <br><br>[[1438]]-[[1445]]<br>
| bayraq_4 =
| periodbaş_4 =
| periodazaq_4 =
| aña qädär_4 = Qazan ämire
| däwamçısı_4 = [[Mäxmüd xan]]
| tuu datası = 1405
| tuu urını =
| ülem datası = 1445
| ülem urını =
| din =[[İslam]]
| dinastiä =
| äti =
| äni =
| ir =
| xatın =
| balalar =
| avtoğraf =
}}
[[Рәсем:Altyn Urda.jpg|300px|мини|уңда|Altın Urda çäçäk atu däwerendä, 14 ğasır]]
'''Oluğ Möxämmäd xan''' (ﺋوُﻟِوع ﻣوُﺣﻪﻣﻣﻪﺩ) (''Möxämmät'' bulıp ta qullana; ''Oluğ'' - isem tügel, ''böyek'' mäğnäsendä) ([[1405]] tiräse – [[1445]] (?)), [[Altın Urda]] xanı ([[1419]]-[[1437]]). [[Qazan Xanlığı]]na nigez saluçı bulıp dip yulanıla. [[Cäläletdin]] xannıñ ulı. İdegäy morza häm Qadírbirge xan hälâkätennän soñ täxetkä utıra. [[Litva]] Böyek Kenäzeneñ [[Pskov]] ([[1426]]) häm [[Räzän]] ([[1427]]) şähärlärenä oyıştırğan yawlarında qatnaşa. [[1428]] yılda [[Ğosmanlı imperiäse]] soltanı [[Murad II]] belän ilçelek mönäsäbätläre urnaştıra. [[1437]] yılda üzäk xakimiätne nığıtu säyäsätennän qänäğät bulmağan aqsöyäklär tarafınnan töxetennän quıla, täxetkä [[Keçe Möxämmäd]] utırtıla. Oluğ Möxämmäd xan üz tarafdarları belän [[Biläw]] (Belóv: [[Urısça]]: Белёв) şähärendä çigendä, şunda Mäskäw kenäze [[Vasiliy II]] tarafınnan cibärelgän zur ğäskärne ciñügä ireşe (q. [[Biläw yanındağı suğış]]). Urat [[İdel]] buyında (ixtimal, [[Qazan]]da) töplänep nığıtuğa, [[1439]] yılda [[Böyek Mäskäw kenäzlege]]nä yaw oyıştıra, [[Mäskäw]]ne qamap, anıñ tiräsendäge waq şähärçeklärne tuzdıra; [[1444]] yılda [[Tübän Novgorod]] häm [[Murom]] şähärlären yawlap ala. [[1445]] yılda anıñ ulı [[Mäxmüd xan|Mäxmüd]] [[Suzdal]] şähäre yanında Vasiliy II ğäskären tar-mar itä (q. [[Suzdal' yanındağı suğış]]). [[1445]] yılda Qazanda aqsöyäklär fetnäse waqıtında üterelgän dip uylanıla. Oluğ Möxämmäd xan iseme [[1445]]. yıldan soñ Urıs yılyazmalarında telgä alınmí.▼
{{start box|wide=1}}
▲'''Oluğ Möxämmäd xan''' (''Möxämmät'' bulıp ta qullana; ''Oluğ'' - isem tügel, ''böyek'' mäğnäsendä) ([[1405]] tiräse – [[1445]] (?)), [[Altın Urda]] xanı ([[1419]]-[[1437]]). [[Qazan Xanlığı]]na nigez saluçı bulıp dip yulanıla. [[Cäläletdin]] xannıñ ulı. İdegäy morza häm Qadírbirge xan hälâkätennän soñ täxetkä utıra. [[Litva]] Böyek Kenäzeneñ [[Pskov]] ([[1426]]) häm [[Räzän]] ([[1427]]) şähärlärenä oyıştırğan yawlarında qatnaşa. [[1428]] yılda [[Ğosmanlı imperiäse]] soltanı [[Murad II]] belän ilçelek mönäsäbätläre urnaştıra. [[1437]] yılda üzäk xakimiätne nığıtu säyäsätennän qänäğät bulmağan aqsöyäklär tarafınnan töxetennän quıla, täxetkä [[Keçe Möxämmäd]] utırtıla. Oluğ Möxämmäd xan üz tarafdarları belän [[Biläw]] (Belóv: [[Urısça]]: Белёв) şähärendä çigendä, şunda Mäskäw kenäze [[Vasiliy II]] tarafınnan cibärelgän zur ğäskärne ciñügä ireşe (q. [[Biläw yanındağı suğış]]). Urat [[İdel]] buyında (ixtimal, [[Qazan]]da) töplänep nığıtuğa, [[1439]] yılda [[Böyek Mäskäw kenäzlege]]nä yaw oyıştıra, [[Mäskäw]]ne qamap, anıñ tiräsendäge waq şähärçeklärne tuzdıra; [[1444]] yılda [[Tübän Novgorod]] häm [[Murom]] şähärlären yawlap ala. [[1445]] yılda anıñ ulı [[Mäxmüd xan|Mäxmüd]] [[Suzdal]] şähäre yanında Vasiliy II ğäskären tar-mar itä (q. [[Suzdal' yanındağı suğış]]). [[1445]] yılda Qazanda aqsöyäklär fetnäse waqıtında üterelgän dip uylanıla. Oluğ Möxämmäd xan iseme [[1445]]. yıldan soñ Urıs yılyazmalarında telgä alınmí.
{{succession box Latin|title=[[Altın Urda|Altın Urda xanı]] <br /><small></small>|before= [[Qäderbirde]] |after=[[Oluğ Möxämmät]]|years=[[1419]]}}
{{end box}}
== Ädäbiät ==
* Равил Фәхретдинов. ТАТАР ХАЛКЫ ҺӘМ ТАТАРСТАН ТАРИХЫ.
* Мыськов Е. П. Политическая история Золотой Орды (1236—1313 гг.). — Волгоград: Издательство Волгоградского государственного университета, 2003. — 178 с. — 250 экз. — ISBN 5-85534-807-5
* Почекаев Р. Ю. Цари ордынские. Биографии ханов и правителей Золотой Орды. — СПб.: ЕВРАЗИЯ, 2010. — 408 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-91852-010-9
* Селезнёв Ю. В. Элита Золотой Орды. — Казань: Издательство «Фэн» АН РТ, 2009. — 232 с.
* Абд-ар-раззак Самарканди Места восхода двух счастливых звёзд и места слияния двух морей // Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды. — М., 1941.
[[Төркем:Алтын Урда ханнары]]
| |||