Владимир Ленин: юрамалар арасында аерма

'''Владимир Илья улы Ленин''' (чын фамилиясе '''Ульянов'''; {{lang-ru|Влади́мир Ильи́ч Ле́нин}}) — [[Русия империясе]] һәм [[СССР]] [[сәясәт]] һәм дәүләт эшлеклесе, инкыйлабчы, [[ВКП(б)|большевиклар фиркасе]]н нигезләүчесенигезләүче. [[1917 ел]]ның [[Бөек Октябрь инкыйлабы]]н оештыручылардан берсе. Фәлсәфәче, марксист, публицист, Өченче коммунистик интернационалны оештыручы, [[СССР|СССРга]] нигезләүчесенигез салучы. [[Фәлсәфә]] һәм [[икътисад]] өлкәсенә карый торган фәнни хезмәтләре бар.

В. Ленин җитәкчелегендәҗитәкчелегендәге [[Бөек Октябрь инкыйлабы]] нәтиҗәсендә:

* Русия [[беренче Бөтендөнья сугышы]]ннан чыкканчыга (Солых декреты),;

* алпавыт җирләре фәкыйрь крестьяннарга бирелгәнбүлеп бирелә (Җир декреты),;

* зур ширкәтләр милләтләштерелгән,милләтләштерелә;

*милләтнеңмилләтләрнең үзбилгеләнү сәясәте үткәрелә башлаганбашлый (Польша, Балтыйк илләре, Финляндия, Молдавия, Төркия, Кытайның Манчҗуриясе, Монгол иле, ТАССР һ.б.),;

*электрификацияләүсәнәгый сәнәгатьэлектрлаштыру эшләренэшләре тормышка ашырганашырыла (ГОЭЛРО планы),;

*дөнья тарихында иң зур күләмле [[Наданлыкны бетерү сәясәте]] үткәрелгән,үткәрелә;

*беренчедөнья тапкыртарихында Дөньяберенче тарихындатапкыр хатын-кызларынакызларга сайлау хокукы бирелгән,бирелә;

*В. Ленин башлаган [[Яңа Икътисади Сәясәте]] вакытында икътисадиикътисадый үсеш кайбер елларда 30%кә ирешкән.процентка җитә;

Атасы — күренекле мәгърифәтче Илья Ульянов, [[Сембер губернасы]] дәүләт мәктәпләре буенча баш инспектор. Улы [[Сембер]]нең гимназиясендә укый. [[1887 ел]]ны [[Казан университеты]]ның юридик факультетына укырга керә.

[[1887 ел|1887 елда]] [[Казан университеты]]ның юридик факультетына укырга керә. Биредә үзенең революцион эшенэшчәнлеген башлый. Шул ук елны студентлар арасында фетнәдә катнашканлыктан, университеттан куыла. Мәхкәмә аны хөкем итеп Казан өязендәге [[Ленино-Кокушкино (Апакай)|Апакай]] авылына «сөрген»гә җибәрә.[[Файл:Lenin-circa-1887.jpg‎|thumb|150px|left|Володя Ульянов — студент ([[1887]])]]

[[1891 ел]]да [[Петербург университеты]]ның Юридик Факультетында экстерн рәвешендә имтихан тапшыра, [[1891]]-[[1896 ел]]ларда [[Самар]] белән [[Санкт-Петербург]] шәһәрләрендә мәхкәмәдәге антлыприсяжный вәкил ярдәмчесе вазыйфасын башкара.

[[1897]] елда [[Енисей губернасы]]на 3 елгаеллык сөргенгә җибәрелә. Шушенское авылында яши.

[[1900 ел]]дан эмиграциядә; Г. В. Плеханов һ.б. белән берлектә «Искра» гәзитен нәшер итә. [[РСДРП]]ның II корылтаеннан башлап ([[1903]]), Ленин большевиклар фиркасен җитәкли. Эмиграциядә чакта яшерен фиркане саклап калу һәм ныгыту белән шөгыльләнә.

[[1912 ел]]ның 5 маенда [[Петербург]]та большевикларның хакимиятләр рөхсәте белән чыккан [[«Правда» гәзите]] чыга. Ленин гәзитнең мөхәррияте белән канәгать булмый (мөхәррире [[Сталин|И. Сталин]] була). Ленин көн саен диярлек киңәшләрентөрле киңәшләр, күрсәтмәләренкүрсәтмәләр, хаталар төзәтеп хатлар җибәрә. Ике ел эчендә аның авторлыгында 270 мәкалә чыга.

[[1917 ел]]гы [[Февраль Инкыйлабы]]ннан соң Петроградка кайта, [[Бөек Октябрь инкыйлабы|Октябрь Кораллы Баш Күтәрелешенә]] инкыйлабына җитәкчелек итә. Советларның II БөтенрәсәйБөтенрусия корылтаенда ([[1917]], Октябрьоктябрь) ХКС рәисе итеп сайлана. Бер үк вакытта [[1918 ел]]дан соң Эшче-Игенче Саклау Шурасы (1919 елдан Хезмәт һәм Саклау Шурасы (Советы) рәисе; БҮБК һәм СССР ҮБК әгъзасы.

[[1922 ел]]ның Декабреннәндекабреннән, авыруы кәчәеп китү сәбәпле, сәяси эшчәнлектән беркадәр читләшә. Ленин вафатыннан соң СССРда Ленин тәгълиматы [[Сталин]] аңлатмасында канунлаштырыла.

1922 елның [[24 декабрь|24 декабрендә]] һәм яңа елдаелның [[4 гыйнвар]]да ул Х [[ВКП(б)]] Корылтаена хат яза. ХаттаАңарда ул фирка белән итәргәитүгә дәгъва иткән, димәкһәм аңаргаүзенә алмашалмашка киләчәк большевик сәясәтчеләргә тәнкыйди сыйфатлама бирә. Соңыннан бу хат «Ленин васыяте» исемен алган.

[[Иосиф Сталин]]ны ул гомумән югары урыннарга куярга кушмаган. Ул аны кабаланучан һәм үз әйләнә-тирәсентирәсе белән туктаусыз идарә итәргә мавыгучы бер бюрократ итеп сурәтли. Сталин алга сөргән [[Татарстан АССР]] шикелле милли автономияләрнең [[Советлар Берлеге]]нә РСФСР «арадашчылыгы» белән керүен ул тулысынча хаксызга чыгара. Ленин бу башлангычны Сталинның «милли большевик»ларга (республикалардагы коммунистларга) карата җыелган ачуы һәм үч алу нияте белән аңлата.<ref>[http://scepsis.ru/library/id_2963.html Политические руководители Советского государства в 1922 — начале 1923 гг.]</ref>

Ләкин, XI Корылтай (апрель, [[1923]]) Ленинның сүзен аяк астына салып, [[ВКП(б)]] беренче секретаре, димәк, ил җитәкчесе итеп Сталинны сайлый.

[[1924]] елның 21 гыйнварында авыркөчле авыртуданавырудан үлгән,үлә. Кызыл мәйдандагы [[Ленин төрбәсе]]ндә күмелгән.

[[ТАССР]]ны оештыруда хәлиткеч роль уйный: [[http://wikisource.org/wiki/АТССР_оештыру_турындагы_дикретАТССР оештыру турындагы декрет|Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасын төзү турындагы дикреткәдекретка]] кул куя ([[1920]], [[27 май]]).

* Ни нәрсә ул "халык дуслары" һәм алар социал-демократларга каршы ничек сугышаларсугыша? (Что такое "друзья народа" и как они воюют против социал-демократов?), [[1894]]),

* РәсәйдәРусиядә капитализм үсеше (Развитие капитализма в России, [[1899]]),