Кырым татарлары сөргене: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к [[]]
Kitap (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 3:
'''Кырым татарлары сөргене''' яки '''Кырым татарлары депортациясе''' (tat. lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Кырым_татарлары_сөргене ''Qırım tatarları sörgene'']) — [[1944 ел|1944 елның]] [[18 май|18 маенда]] ССРБ эчке эшләре буенча халык комиссариаты тарафыннан [[Кырым]]нан [[кырым татарлары]]н сөргенгә җибәрү. Депортациянең рәсми сәбәбе — [[кырым татарлары|кырым татарларының]] коллаборацион хәрәкәттә катнашу, ягъни [[Бөек Ватан сугышы]] вакытында нацист [[Алмания]]гә ярдәм итү.
 
193865 кырым татарларытатары сөргенгә җибәрелгән, 151136 - [[Үзбәк ССР]]га, 8597 - [[Мари АССР]]га, 4286 - [[Казакъ Совет Социалистик Республикасы|Казакъ ССР]]га, 29846 - төрле [[РСФСР]] төбәкләренә.
 
Партия документлары буенча сөргенлеккә җибәрәлгән 194 мең кырымтатарының 52% балаларбала, 32% хатыннархатын, 15% өлкән яшьтәге кешелеркеше булган. Чичән тарихчысы Абдурахман Авторханов исә 423 мең кырымтатары сөрген ителде, алардан 188 меңе һәлак булды, дип исәпли. Сөргенлектә кырымтатарларның паспортлары тотып алынган. Анын урынына махсус бланклар бирелген. Бу бланклар 1937 елда [[Ленинград]]та басылган икән. Курәсең, кырымтатарларны сөрген итуитү мәсьәләсе инде ул елларда уйланылган, дип фараз итәргә мөмкиндер. [[Бөек Ватан сугышы|Сугыш]] исә сөрген итү өчен тик унайуңай бер сылтау кебек кулланган булса кирәк хакимият тарафыннан.
 
[[1989 ел]]да сөрген [[ССРБ Югары Шурасы]] тарафыннан тәнкыйтьләнде һәм канунсыз булып танылды.
 
[[2005]] елда кырымтатар халкы корылтае сөргенлекнесөргенне халыкка ясалган геноцид итеп таныды һәм геноцид буенча махсус комиссияне барлыкка китерде.
 
Кайбер украин жәмәгәтчелекҗәмәгать оешмалары, мәсьәлән, Украинаның милли оешмалары конгрессы кырымтатарларның сөргенен [[Һолодомор]], [[ХолокостҺолокост]], [[Әрмәннәр геноциды|әрмәннәрнең ХХ гасырда күпләп үтерелүе]] кебек җинаятьләрне геноцид дип саный [http://www.azatliq.org/content/article/2044858.html].
 
Кайбер украин жәмәгәтчелек оешмалары, мәсьәлән, Украинаның милли оешмалары конгрессы кырымтатарларның сөргенен [[Һолодомор]], [[Холокост]], әрмәннәрнең ХХ гасырда күпләп үтерелүе кебек җинаятьләрне геноцид дип саный [http://www.azatliq.org/content/article/2044858.html].
== Тарих ==
Кырым татарлары вәкилләре [[Кызыл Армия]] ягында сугышсалар да, кайбер кырым татарларының окупантлар белән хезмәттәшлек очраклары сөргенлеккә сәбәп булды. Рус чыганагы буенча 10 мең кырым татарлары Вермахтта хезмәт иткән, ләкин рәсми чыганак буенча '''3 миллион чамасы рус кешеләре Вермахтта хезмәт иткән''', булышкан, полицай булып эшләгән, әмма рус халкы бернинди сөргенлеккә җибәрелмәгән, шулай да Украина ([[Степан Бандера|Бандера]] яклы) милләтчеләре, Балтия Җөмүриятләренең ([[Эстон ССР]], [[Латвия ССР]], [[Литва ССР]]) милләтчеләре. Рус чыганакларында таянган кырым татарларының хезмәттәшлеге хәзер шик астында куела.