Möhämmäd Ğayaz İsxaqıy: юрамалар арасында аерма

'''Möxämmät Ğayaz İsxaqî''' atlı ir-bala bu dönyağa [[1878]]. yılnıñ [[23. Febrälfevral]] köne Ğiläcäddin atlı ber mulla ğäiläsendä kilä.

Bu süzlärdän son töp temabızğa qaytıyq äle. Min monda tarix därese birergä telämim. Tik, Ğayaz İsxaqıynıñ tuğan yılı [[1878]]gä, yöz dä yegerme biş yıl elekke çorğa qaytabız. Ul çorda, Urıs imperiäse çit illärne yawlap kiñäyep bara ide. Patşa [[Aleksander II]]. [[1882]]. yılda azatlıq taläp itüçe terrorçılar tarafınnan üterelä. Anıñ urınına täxetkä utırğan [[Aleksander III]], çın mäğnädä ike yözle säyäsät alıp bara. Tışqı dönyada [[Fransiä]], [[Angliä]] häm [[Almaniä]] arasında köçlär tigezlegen urnaştıru yulı belän, tınıçlıq kiterüçe patşa isemen qazanu uñışına ireşä.

Şul uq tınıçlıq färeştäse [[Aleksandr III]]. il eçendä ğomum xalıqnıñ 35 protsentın täşkil itüçe möselmannar, katoliklar, protestantlar häm buddistlar barısı da bergäläp Ortodoks dinendä bulırğa, [[Urıs tele]]ndä genä söyläşergä tieşlär häm ber patşağa ğına qol bulırğa mäcbürlär digän Färman (ämer) çığara. Älbättä, bu qırğıy qanunğa qarşı baş kütärülär qabınıp kitä. Änä şul däwlät terrorı xökem sörgän möxittä Ğayaz ağa, mulla häm uqıtuçı atası Ğiläcetdinnän din däreslären ala başlıy. Tuğız yıl buyına şul cähännäm şartlarında balalıq çağın uzdırğan Ğayaz İsxaqıy, Qazanğa kilep, urıslaştıru maqsatı belän açılğan «uçitelskaya şkola» yäğni uqıtuçılar mäktäbenä kerä. Allaha şöker, [[1894]]. yılda [[Aleksandr III]]. tege dönyağa küçep kitä häm Ortodox-[[Urıs]] bulmağan barça xalıq wäkilläre cähännämnän qotılıp qalalar.

Ğayaz İsxaqıy [[1896]]da uqıtuçılar mäktäben tämamlıy häm [[1900]]. yılda berençe äsären yaza häm [[1903]]tä säyäsätkä kerä. [[1906]]-da [[Çistay]] törmäse belän tanışa. Barlıq bu tiskäre bäxetsezlek küreneşlärenä qaramastan Ğayaz İsxaqıy icadi eşlärennän häm jurnalistik belän törmä xäyätennän ayırılmıy. Anıñ äsärlärendä nadanlıqqa, yarlılıqqa, fanatizmğa, ikeyözlelekkä qarşı köräş ruxı anqıp tora. Nigezdä patşa çorında da, Sovet däwerendä dä Urıs däwlät xalıqları Urıslar belän berrättän awırlıqqa, qıyınlıqqa duçar bulğannar.

Ğayaz İsxaqıynıñ wafat buluına tizdän 50 yıl tula. Qollıqtağı ilenen azatlıqqa ireşüe barı tik 6 yıl ğına däwam itte. [[1988]] belän [[1994]]. yıllar aralığındağı altın däwer / bik qısqa buldı.

[[1994]] belän [[2000]]. yıllar aralığındağı bäxetsez çor, [[2001]]. yılda tağın da naçarlaştı. Monda ''tarix qabatlanuın iskä alu'' urınlı bulır. Putin [[2002]]-dä xakimiätne üz qulına ala. [[1882]] belän [[2002]]. yıl - oxşaşlı yıllar. [[2002]] häm [[2014]]. yıllar belän [[1882]]. häm [[1894]]. Qalğan 12 yılğa sez üzegez bäyä biregez.

Tarix qabatlanudan ğibärät. [[2014]]. yılda [[Awraziä Berlege]]nä kergän:

Ğayaz İsxaqıy isä [[1954]]. yılınıñ [[22. Yüliyül]]dä [[Ankara]] şähärendä wafat bula häm üz wasıyäte buyınça İstanbuldağı Edirnekapı ziratında [[Yosıf Aqçura]]ğa yaqınraq cirdä kümelä.