Нейтрон йолдыз: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Kitap (бәхәс | кертем)
Kitap (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
'''Нейтрон йолдыз''' - [[йолдызлар эволюциясе]]нең соңгы нәтиҗәләренең берсе, күбесенчә [[нейтрон]]нардан торган үтә тыгыз [[йолдыз]].
 
{{Йолдыз сыйныфы}}
Юл номеры - 8:
Гадәттә, нейтрон йолдыз төше нейтроннардан тора, юка тышчасы (∼1 км) авыр [[атом]] төшләре һәм [[электрон]]нардан тора.
 
Нейтрон йолдыз массасы [[Кояш]]ныкына якын, ләкин радиусы тик 10—20 км тәшкил итә, шуңа күрә йолдызның тыгызлыгы [[атом]] төше тыгызлыгыннан зуррак (2,8·10<sup>17</sup> кг/м³).
 
Нейтроннар үзара тәэсир итешүгә күрә хасил булган төшләр матдәсе басымы киләчәктәге [[Гравитация|гравитацион]] кысылуга (коллапс) комачаулый.
 
Кайбер нейтрон йолдызлар югары тизлек белән әйләнәләр (1000 әйл./сек.).
Юл номеры - 18:
Күпчелек нейтрон йолдызлар [[Чандрасекар чиге]]нә якын массалы (1,44 [[Кояш]] массасы) астрономик объектлар булып торалар. Теориядә '''1,4-2,5 Кояш массасы''' белән нейтрон йолдызлар булырга мөмкин.
 
МагнитНейтрон йолдызның магнит кыры 10<sup>12</sup>—10<sup>13</sup> [[Гаусс (берәмлек)|Гс]] ([[Җир]]дә 1 Гс).
 
[[2012]] елга 2000 нейтрон йолдыз табылган, аларның 90% ы ялгыз йолдызлар. [[Галактика]]бызда 10<sup>8</sup>—10<sup>9</sup> нейтрон йолдыз булырга мөмкин.
Юл номеры - 26:
== Чыгыш ==
 
[[Чандрасекар чиге]]ннан (1,4 M<sub>кояш</sub>) зуррак массалы йолдызда баручы термотөш синтезы нәтиҗәсендә эчке өлешләрдә авыр элементлар төзелә, йолдыз кысылып бара, температура арта, [[тимер]] һәм [[никель]] хасил була, кысылу дәвам итә. Үзәк төштә зур басым сәбәпле [[протон]]нар [[электрон]]нарны йота башлыйлар һәм [[нейтрон]]нарга әйләнә, ('''нейтронлаштыру'''):
 
p + e<sup>-</sup> = n + ν<sub>e</sub>
 
йолдызның төше кысыла һәм суына, йолдыз тышчасы төшкә егылып бара, соңрак төштән кире сикерә, кысылу вакытында башланган термотөш реакцияләре ярдәмендә йолдыз тышчасы зур тизлек белән ташлана, йолдыз шартлана, тик аның төше нейтрон йолдыз (3.2 М<sub>кояш</sub> ка кадәр массалы йолдызлар) яки [[кара тишек]] буларак кала.