Wikipedia

Фатих Әмирхан: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к clean up, replaced: Самара → Самар using AWB
Юл номеры - 24:
}}
{{Портал|Шәхесләр}}
'''Фатих Әмирхан''' ([[1886 ел]]ның [[1 гыйнвар]]ы — [[1926 ел]]ның [[9 март]]ы, [[Казан]]) — күренекле [[татар]] [[язучы]]сы, җәмәгать эшлеклесе. Татар сатира жанрын тудыручы.
 
== Биография ==
Фатих Әмирхан [[1886 ел]]ның [[1 гыйнвар]]ында [[Казан]]да туа. [[1895 ел|1895]] елда әтисе аны "Мөхәммәдия" мәдрәсәсенә илтә. Мәдрәсәдән соң, [[1904 ел]]да, Фатих Әмирхан [[СамараСамар]]га [[рус теле]]н өйрәнергә китә. 4 ай чамасы укыгач, аерым укытучылар ярдәмендә гимназия программасы буенча имтиханга әзерләнә. [[1905 ел]]да «[[Мөхәммәдия (мәдрәсә)|Мөхәммәдия]]»нең алдынгы шәкертләре белән яшертен рәвештә җилем басмада «Әльислах» (гарәпчә үзгәртеп кору) исемле гәзит чыгара башлый. Ул үзе гәзитнең җитәкчесе һәм мөхәррире була.
 
[[1906 ел|1906 елда]]да [[Габдулла Тукай|Тукай]] катнашлыгында чыгарылган [[Әл-гасрел җәдит журналы]]нда аның "Париж коммунасы тарихы" исемле тәрҗемә мәкаләсе басылып чыга. [[1907 ел|1907 елда]]да Әмирхан [[Мәскәү]]дә чыга башлаган "Тәрбиятел әтфаль" (балалар тәрбиясе) балалар журналында сәркатип булып эшли.
 
[[1907 ел|1907 елның]]ның язында, ял итәргә дип, Мәскәүдән Казанга кайта. Ләкин монда бик зур бәхетсезлеккә юлыга — паралич сугып, ике аягы да йөрмәс була.
 
[[1907 ел]]ның көзендә «Әльислах» рәсми рәвештә чыга башлый. Фатих Әмирхан журналист буларак таныла.
Юл номеры - 39:
Фатих Әмирхан үткен телле юморист буларак таныла. [[Татар теле]]ндә беренче сатирик романны да ул яза. Аның әсәрләренең күбесендә сатирик алымнар кулланыла.
 
[[1923 ел|1923]]-[[1924 ел|1924]] елларда татар театр техникумында укыта.
 
== Иҗаты ==
[[1905 ел]]да, "Әльислах" гәзитен чыгара башлап, Фатих Әмирхан журналистика эшенә керешә. Төрле инкыйлабый-демократик эчтәлекле публицистик һәм әдәби-тәнкыйть мәкаләләре яза.
 
[[1907 ел]]да аның беренче күркәм хикәясе "Гарәфә кич төшемдә" языла һәм басылып чыга. [[1908 ел]]да "Бәйрәмнәр", шуннан соң "Хәзрәт үегтләргә килде" ([[1912 ел|1912]], "Габделбасыйр гыйшкы" ([[1914 ел|1914]]), "Салихҗан карый" ([[1916 ел|1916]]), "Сәмигулла абзый" ([[1916 ел|1916]]) кебек күп кенә хикәяләр яза. [[1908 ел|1908]]-[[1910 ел|1910]] елларда Фатих Әмирхан "Фәтхулла хәзрәт" исемле сатирик повесть яза. [[1909 ел]]да язучының "Татар кызы" исемле әсәре, [[1911 ел]]да "Хәят" повесте, [[1912 ел]]да "Урталыкта" романы басыла.
 
Язучы шулай ук драматургия өлкәсендә дә иҗат итә. Ул "Яшьләр" ([[1909 ел|1909]]), "Тигезсезләр" ([[1914 ел|1914]]) пьесаларын яза.
 
Фатих Әмирхан күп әсәрләрендә искелекне, сыйнфый тигезсезлекне тәнкыйтьли. Шулай ук татар хатын-кызлары хокукларын да яклап чыга ("Татар кызы").
 
Әдип [[октябрь инкыйлабы]]н хуплап каршы ала, әмма озакламый, ул хуҗалык һәм мәдәният өлкәсендә совет һәм партия оешмалары үткәрә торган сәясәтнең кешегә һәм вак милләтләргә каршы булуын күреп ала, тәнкыйтьләр белән чыгыш ясый. [[1924 ел]]да, гореф-гадәтләрне бозуны, аерым шәхестән культ ясауны тәнкыйтьләп, "Шәфигулла агай" исемле сатирик повесть яза.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Фатих_Әмирхан