Maxsus çağıştırmalılıq teoriäse: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к ı
Юл номеры - 72:
Maxsus çağıştırmalılıq buyınça absolút başlap sanaw sistem bulmıy; '''''böten''''' daimi tizlekle küzätüçelär çağıştırmaça böten fizik qanunnarı '''bertörle''' başqarılırğa tieş.
 
== MassMassa, moment häm energienergiä ==
 
Bu metodlar moment häm energienergiä bilgeläw öçen qullanalar.
 
Birelgän ''M'' massalı ''v'' tizlege belän baruçı cisem. EnergineEnergiä häm momentnı şulay itep çığarabız:
:<math>E = \gamma m c^2\,</math>
:<math> p = \gamma m v \,</math>
''γ'' - ([[Lorentz koéffisientekoeffitsientı]]):
:<math>\gamma = \frac{1}{\sqrt{1 - v^2/c^2}}</math>
''c'' - yaqtı tizlege. EnergiEnergiä häm moment şulay bäylängän:
:<math> E^2 - (p c)^2 = (m c^2)^2 \,</math>
- ''relátivistik energienergiä-moment tigezläre''.
 
Küp tapqır keçeräk tizleklär öçen [[Taylor räte]] belän approksimatsiaapproksimatsiä itelgän γ-nı qullanırğa bula:
:<math> E \approx m c^2 + \begin{matrix} \frac{1}{2} \end{matrix} m v^2 \,</math>
:<math> p \approx m v \,</math>
Bu formulalar Newton'ça kinetik energigäenergiägä häm momentqa elekle. Maxsus çağıştırmalılıq tübän tigezlärdä Newton mexanikasına elekle.
 
Şundí formulalardan ber cisem xäräkät itmäsä, (''v'' = 0 häm γ = 1) nul-energienergiä çığarıla:
:<math>E = m c^2 \,</math>
Bu ''xäräkätsezle energienergiä'' ide. Bu Newton teorigäteoriägä qarışma, çönki ul daimi ide.
 
Bu formula buyınça çağıştırmalılıqta ''mass energineñenergiäneñ başqa töre ide''. TBu formula atom-töş masslarımassaları öçen bik möhim. Massnıñ arasına kürgäç, bez atom-töş reaksínıñ energineenergiäne farazlana alabız. Bu formula [[20. yözğasır]]neñn ıñ fizik açıqlarınıñ iñ möhime.
 
=== Massa ===
 
Çağıştırmalılıqta massnıñmassanıñ ike bilgelämä qullanıla. Berençese: ''invariant massmassa'' yä ''xäräkätsezle mass''. Bu massa böten inetsial başlap sanaw sistemalarında daimi ide. Bu massa tizlekkä bäyle bulmıy.
 
İkençese ''[[relátivistik massmassa]]'' ide:
:<math>M = \gamma m \,</math>
Relátivistik mass γ-gä bäyle bula, çönki