Ğabdulla Tuqay: юрамалар арасында аерма

[[1886]]. yılnıñ [[26. Aprel]]endə [[Qazan gubernası]]nıñ [[Arça]] yağında, [[Quşlawıç]] awılında tua. [[1895]]-[[1907]]. yıllarda [[Aral, Qazaqstan|Cayıq şəhərendəge]] ''Motıyğıya'' mədrəsəsendə uqıy, tipografiyədə, gazeta həm jurnal redaksiyələrendə eşli. [[1905]]-[[1907]]. yılğı inqıylabi xərəkətlərdə qatnaşa. [[1907]]. yılnıñ közennən [[Qazan]]da ''Yəşen'', ''Yalt-Yolt'' jurnalların çığaruda qatnaşa. Şağıyrneñ böyek talant iyəse həm kiñ məğlümatlı şəxes buluı, [[Tatar xalqı]] tormışın böten tulılığında gəüdələnderü həm [[20. yöz]] başı Tatar poeziyəsen moñarçı kürelməgən tizlek həm sənğəti qamillek belən üsterep cibərü öçen zur mömkinleklər aça. Realistik həm romantik ruxtağı poeziyəsendə Tuqay şağıyrneñ cəmğıyəttəge rolen bik yuğarı bəyəli. (''İ, qələm!'', 1906; ''Möxərrirgə'', 1907); tuğan telgə, tuğan cirgə məxdiyə uqıy (''Şürəle'', 1907; ''Par at'', 1907; ''Tuğan tel'', 1907, h.b.); xatın-qızlarnıñ xoquqların yaqlap çığa (''Tatar qızlarına'', 1906; ''Xatınnar xörriyəte'', 1909); sosial həm milli iselüdənizelüdən azat bulğan cəmğıyətcəmğeyət turındağı fikerləren belderə (''Xörriyət xaqında'', 1905, ''Kitmibez'', 1907). ''Sorıqortlarğa'' (1906), ''Peçən bazarı, yaxud Yaña Kisekbaş'' (1908), ''Mədrəsədən çıqqan şəkertlər ni dilər'' (1907) kebek satirik əsərlərendə həm publisistikasında samoderjaviyene, feodal-patriarxal yəşəyeşne, cəmğıyəttəgecəmğeyəttəge hərtörle iskelek qaldıqların, Qadimçelərne həm iske tiptağı mədrəsələrne, əxlaqsızlıq küreneşləren tənqıytli; ''Sayfiyə'' (1911), ''Əxlaqsızlıq'' (1912) şiğırlərendəşiğerlərendə, "küz yəşe aralaş kölep", baylıq həm xəyerçelek arasındağı sosial qarşılıqlarnı kürsətə. Tuqay Tatar realistik tənqıytenə nigez saluçı da (''Tənqıyt kirəkle şəyder'', 1907). Krılov, Byron, Goethe, Heine, Schiller, Puşkin, Lermontov şiğırlərenşiğerləren irekle tərcemə itə həm nəzıyrələr yaza. Tatar həm [[Törki telləre|Törki tel]]le xalıqlar ədəbiyətlərendə Awrupa tibındağı realizm həm romantizm ısulların üzləşterügə üzennən zur öleş kertə. Tuqay Tatar xalqınıñ söyekle şağıyrenə əwerelə, tormışı həm icatı böten Tatar ədəbiyəte üseşenə bügen də üzeneñ şifalı yoğıntısın yasap tora. [[Rus tele]]ndə berençe kitabı [[1920]]. yılda basıla (Valentin Volnov tərceməsendə).