Людмила Петрушевская

Людмила Стефановна Петрушевская (1938 елның 26 мае, Мәскәү, ССРБ) — рус прозаигы һәм шагыйрә, драматург, сценарийлар язучы, тәрҗемәче, төрле музыка юнәлешләре башкаручысы.

Людмила Петрушевская
Туган телдә исем рус. Людмила Стефановна Петрушевская
Туган 26 май 1938(1938-05-26)[1][2][3][…] (85 яшь)
Мәскәү, СССР
Ватандашлыгы  Россия[4]
Әлма-матер МДУның журналистика факультеты[d] һәм Мәскәү дәүләт университеты
Һөнәре драматург, балалар язучысы, язучы, сценаричы, прозачы, шагыйрь, җырчы, әкиятче
Эш бирүче Югары сценарийчеләр һәм режиссерлар курслары[d]
Балалар Фёдор Павлов-Андреевич[d]
Ата-ана

 Людмила Петрушевская Викиҗыентыкта

Тормыш юлы үзгәртү

Людмила Петрушевская 1938 елның 26 маенда Мәскәүдә хезмәткәр гаиләсендә туа. Әтисе — Стефан Антонович Петрушевский, философ, марксист-ленин этикасы һәм фәнни атеизм мәсьәләләре белән шөгыльләнә; әнисе — Валентина Николаевна Яковлева[5].

ССРБның кайбер халыклары өчен язу иҗат итүче лингвист Николай Яковлевның оныгы[6].

Революционер, 1898 елдан бирле РСДРП әгъзасы Илья Сергеевичның Вегер (1865—1948) оныгының кызы. Совет дәүләт эшлеклеләре Евгений Вегер һәм Владимир Вегерның оныгы туганы[7][8].

Сугыш вакытында туганнары янында, шулай ук Уфа янындагы балалар йортында яши.

Сугыштан соң Мәскәүгә кайта, Мәскәү дәүләт университетының журналистика факультетын тәмамлый.

Иҗат үзгәртү

Людмила Петрушевская Мәскәү газеталары корреспонденты, нәшрият хезмәткәре, 1972 елдан телевидениенең Үзәк студиясендә редактор булып эшли.

Петрушевская бик иртә шигырьләр иҗат итә башлый, студентлар кичәләре өчен сценарийлар яза.

Беренче пьесалары үзешчән театрлар тарафыннан куелган: «Музыка дәресләре» (1973) пьесасы 1979 елда Роман Виктюк тарафыннан «Москворечье» мәдәният йорты театр-студиясендә, шулай ук Вадим Голиков тарафыннан Ленинград дәүләт университеты театр-студиясендә куелган һәм шунда ук тыелган (1983 елда гына бастырылган).

«Чинзано» спектакле Львовта «Гаудеамус» театры тарафыннан башкарыла. Профессиональ театрлар 1980 нче елларда Петрушевская пьесаларын куя башлый: Таганкадагы театрда «Мәхәббәт», «Современник» та «Коломбина фатиры», МХАТта «Мәскәү хоры». Озак вакытлар язучыга «өстәл»гә эшләргә туры килә — редакциядә «тормышның күләгә яклары» турында хикәяләр һәм пьесалар бастыра алмаганнар. Пьесалар-мәзәкләр иҗат итеп, эшне туктатмаган («Анданте», «Коломбина фатиры»), пьеса-диалоглар («Бер стакан су», «Аерым торган бокс»), пьеса-монолог («XX гасыр җырлары», ул аның драматургия әсәрләре җыентыгына исем биргән).

Петрушевская прозасы драматургияне тематик планда һәм сәнгать алымнарын куллануда дәвам итә. Аның әсәрләре яшьлектән алып картлыкка кадәр хатын-кыз тормышының үзенчәлекле энциклопедиясен тәшкил итә:

  • «Вера маҗаралары»,
  • «Кларисса тарихы»,
  • «Ксени кызы»,
  • «Ил»,
  • «Кем җавап бирә?»,
  • «Мистика»,
  • «Гигиена»
  • һәм башкалар.

1990 елда «Көнчыгыш славяннары җырлары» циклы языла. 1992 елда Петрушевская иҗатының югары ноктасы дип атала торган «Вакыт төн» повесте басыла. Өлкәннәр өчен дә, балалар өчен дә әкиятләр яза:

  • «Яшәгән ди будильник»,
  • «Ярар, әни, ярар!» — «Балаларга сөйләнгән әкиятләр» (1993);
  • «Нәни тылсымчы»,
  • «Курчак романы» (1996).
 
2009 елның 1 февралендә «Звуки Му» рок-төркеме 25-еллыгында

Иҗтимагый позиция үзгәртү

1996 елда Россия хакимиятләрен Чечняда сугышны туктатырга һәм сөйләшүләр процессына күчәргә чакырган мәдәният һәм фән эшлеклеләре арасында була[9].

2020 елның мартында Россия Федерациясе Конституциясенә төзәтмәләр кабул итүгә каршы мөрәҗәгатьне имзалый[10].

2020 елның сентябрендә Беларусиядә протест акцияләренә ярдәм итүгә хат имзалый[11].

Шәхси тормыш үзгәртү

Людмила Петрушевская Мәскәүдә яши һәм эшли.

Тол хатыны, мәрхүм ире — Солянкада Галерея директоры Борис Павлов.

Өч бала:

  • Кирилл Харатьян (1964 елның 29 августында туган) — журналист. «Коммерсантъ» нәшрият йортында шеф-редактор урынбасары, «Московские новости» газетасының баш мөхәррире урынбасары булып эшли. 2005 елдан — «Ведомости» газетасы баш мөхәррире урынбасары.
  • Фёдор Павлов-Андреевич (1976 елның 14 апрелендә туган) — журналист, телевидение алып баручысы, продюсер, рәссам[12].
  • Наталья Павлова (1982 елда туган) — музыкант, Мәскәү C.L.O.N.E фанк-төркеменә нигез салучы.

Хезмәтләр үзгәртү

Романнар һәм повестьлар

  • 1992 — Вакыт төн.
  • 2004 — Номер Бер, яки Башка мөмкинлекләр бакчаларында. — М.: Эксмо. — 335 б. — ISBN 5-699-05993-8.
  • 2017 — Безне урладылар. Җинаятьләр тарихы. — М.: Эксмо. — ISBN 978-5-04-090046-6

Пьесалар

  • 1973 (1983 елда басылган) — «Музыка дәресләре».
  • «Мәхәббәт».
  • «Коломбина фатиры».
  • 2007 — Коломбина фатиры: пьесалар җыентыгы. — СПб.: Амфора. — 415 б. — ISBN 978-5-367-00411-3.
  • 2007 — Мәскәү хоры: пьесалар җыентыгы. — СПб.: Амфора. — 448 б. — ISBN 978-5-367-00509-7.
  • «XX гасыр җырлары» җыентыгы

Әкиятләр

  • Кыргый Хайваннар әкиятләре. — Мәскәү: Эксмо.
  • Диңгез пычрак су хикәяләре.
  • Трр яшәгән.
  • Ут шәһәре. — СПб: Амфора.
  • 1984 — Пуськи Бятые.
  • 1991 — Василийны Дәвалау. — Мәскәү.
  • 1996 — Чын әкиятләр. — Мәскәү: Вагриус.
  • 1996 — Әлифба турында әкият.
  • 2008 — Принцессалар китабы.  М.: Росмэн-Пресс. — 2008 б. — ISBN 978-553-03090-4.
  • 2008 — Серле әкиятләр. Шигырьләр(хи) Песиләр турында чик буе әкиятләре. Кыйссалар. — СПб: Амфора. — 291 б. — ISBN 978-567-00820-3.
  • Авыр ахырлы әкият.

2002 елда Петрушевская дуңгыз баласы Пётр турында өч китап иҗат итә:

  • «Дуңгыз баласы Пётр һәм машина»,
  • «Дуңгыз баласы Пётр һәм кибет»,
  • «Дуңгыз баласы Пётр кунакка бара».

2008 елда шул ук исемдәге мультфильм төшерелә[13].

Хикәяләр һәм повестьлар җыентыклары

  • Бессмертная любовь.— М.: Московский рабочий, 1988, тир. 30 000, обложка.
  • Бал последнего человека. — М.: Локид, 1996. 26 000 экз.
  • 2008 — Пограничные сказки про котят. — СПб.: Амфора. — 296 с. — ISBN 978-5-367-00820-3.
  • 2008 — Чёрная бабочка. — СПб.: Амфора. — 304 с. — ISBN 978-5-367-00753-4.
  • 2009 — Два царства. — СПб.: Амфора. — 400 с. — ISBN 978-5-367-00940-8.
  • 2009 — Истории из моей собственной жизни. — СПб.: Амфора. — 568 с. — ISBN 978-5-367-01016-9.
  • 2016 — Санаториум. Повести, рассказы, сказки, пьесы. — Москва: АСТ. — 413 с. — ISBN 978-5-17-095595-4.
  • 2019 — Нагайна, или Изменённое время.

Тәрҗемәләр

  • Веслав Мысливский. Голый сад // Современные польские повести / Сост.: В. Хорев. — М.: Художественная литература, 1986. С. 510—638.
  • Генрик Сенкевич. Потоп. Главы XVI—XXIV.
  • Натюрморт с усами // сборник польских юмористических рассказов и миниатюр. — М.: Молодая гвардия, 1973 (отдельные рассказы).

Фильмография үзгәртү

Людмила Петрушевская сценарийлары буенча фильмнар һәм мультфильмнар куела:

Ел Исем Искәрмә
1974 м/ф «Василийны дәвалау» («Күңелле карусель № 6») Сценарий язучы
1976 м/ф «Лямзи-тыри-бонди, усал сихерче», реж. М. Новогрудская. Сценарий язучы
1976 м/ф «Синнән күз яшьләр генә» реж. Владимир Самсонов Сценарий язучы
1978 м/ф «Урланган кояш», реж. Натан Лернер Сценарий язучы
1979 м/ф «Әкиятләр әкияте», реж. Юрий Норштейн. Сценарий язучы
1981 м/ф «Шинель», реж. Юрий Норштейн. Сценарий язучы
1984 м/ф «Куян койрыгы», реж. В. Курчевский. Сценарий язучы
1987 м/ф «Барысы да аңлаешсызлар» реж. Натан Лернер Сценарий язучы
1988 м/ф «Җырлый белгән мәче», реж. Натан Лернер. Сценарий язучы
1997 м/ф «Пуськи бятые» «Яңа Россия әкиятләре» мультсериалы чыгарылышы — реж. Роберт Саакянц Сценарий язучы
1997 ф «Мәхәббәт», реж. Владимир Мирзоев Сценарий язучы
2000 ф «Күрешү» Сценарий язучы
2008 м/ф «Дуңгыз баласы Пётр» Сценарий язучы
2012 м/ф «Хайваннар кая бара» («Күңелле карусель №34» альманахыннан) Сценарий язучы, җыр башкаручы
2016 ф «Кемгә бу кирәк» (кыска метражлы фильм) реж. Владимир Непевный Сценарий язучы

Дискография үзгәртү

  • 2010 — «Не привыкай к дождю» соло альбом («Сноб» журналына кушымта рәвешендә)
  • 2012 — «Сны о любви» соло альбом («Сноб» журналына кушымта рәвешендә)

Бүләкләр үзгәртү

  • Тёпфер фондының Пушкин премиясе лауреаты (1991).
  • Журналлар премияләре лауреаты:
    • «Новый мир» (1995)
    • «Октябрь» (1993, 1996, 2000)
    • «Знамя» (1996)
    • «Звезда» (1999).
  • «Триумф» премиясе лауреаты (2002).
  • Россия Дәүләт премиясе лауреаты (2002)[14] — 2021 елда, «Мемориал» оешмасын бетерү турында Генераль прокуратура дәгъвасы белән бәйле рәвештә, аннан баш тарту турында белдерә: «Миннән хәзер «Мемориал»ны, хөкем ителгәннәр һәм атып үтерелгәннәр турында хәтерне алалар...» — дип яза Людмила Facebook битендә[15].
  • Бунин премиясе лауреаты (2008)[16].
  • Н. В. Гоголь исемендәге Әдәби премия «Шинель» номинациясендә иң яхшы прозаик әсәр өчен: «Метропольдән кечкенә кыз», (2008)
  • Людмила Петрушевская фэнтези Бөтендөнья премиясенә — World Fantasy Award (WFA) — 2009 елда бастырылган иң яхшы хикәяләр җыентыгы өчен лаек була. Петрушевскаяның «Күрше баласын үтерергә теләгән бер хатын яшәгән ди: Куркыныч хикәяләр» җыентыгы премияне Америка язучысы Джин Вулфның сайланган новеллалар китабы белән бүлешкән[17].

Искәрмәләр үзгәртү

  1. Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  2. FemBio database
  3. Брокгауз энциклопедиясе / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  4. SELIBR — 2013.
  5. Женский журнал Суперстиль: По-петрушевски. Революционер без политики. old.superstyle.ru. әлеге чыганактан 2019-09-05 архивланды. 2022-05-20 тикшерелгән.
  6. Культура Портал: Краткое содержание электронной версии газеты Культура № 27, 2009 г.. әлеге чыганактан 2012-08-03 архивланды. 2022-05-20 тикшерелгән.
  7. Опюдед. Хкэъ Яепцеебхв Бецеп
  8. «У нее есть четкое понимание того, что такое ад». Lenta.ru.
  9. ВОЙНА В ЧЕЧНЕ: "Известия" публикуют призыв интеллигенции остановить войну. Расцвет российских СМИ (1996-01-06).
  10. Не допустить конституционный кризис и антиконституционный переворот. Обращение ученых, писателей и журналистов к гражданам России
  11. «Мы глубоко возмущены, что диалогу с обществом власть предпочитает насилие»
  12. Об антимолотковской кампании. Антиглоб. әлеге чыганактан 2007-10-24 архивланды.
  13. Поросёнок Пётр
  14. Людмила Петрушевская | Новая карта русской литературы. www.litkarta.ru.
  15. Запись в фейсбуке Л. С. Петрушевской от 12 ноября 2021 года
  16. Четвертое вручение Бунинской премии. Информационный гуманитарный портал «Знание. Понимание. Умение» (2008-10-22). әлеге чыганактан 2015-10-21 архивланды.
  17. 2010 World Fantasy Award Winners & Nominees. World Fantasy Awards Home Page. әлеге чыганактан 2010-12-01 архивланды. 2022-05-20 тикшерелгән.

Сылтамалар үзгәртү