Углерод
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Атом номеры | 6 | |||
| Матдәнең тышкы күренеше |  мат кара (графит) яки үтә күренмәле (алмаз) | |||
| Атомның үзлекләре | ||||
| Атом массасы (моляр масса) |
12,011 (табигый изотоплар катнашмасы) а. м. б. (г/моль) | |||
| Атом радиусы | 91 пм | |||
| Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон) |
1085,7 (11,25) кДж/моль (эВ) | |||
| Электрон конфигурациясе | [He] 2s2 2p2 | |||
| Химик үзлекләре | ||||
| Ковалент радиусы | 77 пм | |||
| Ион радиусы | 16 (+4e) 260 (-4e) пм | |||
| Электр тискәрелеге (Полинг буенча) |
2,55 | |||
| Электрод потенциалы | — | |||
| Оксидлашу дәрәҗәсе | -4, -2, 2, 4 | |||
| Матдәнең термодинамик үзлекләре | ||||
| Тыгызлык | 2,25 (графит) г/см³ | |||
| Моляр җылы сыешлыгы | 8,54 (графит) Дж/(K·моль) | |||
| Җылы үткәрүчелек | 1,59 Вт/(м·K) | |||
| Эрү температурасы | 3 820 K | |||
| Эрү җылылыгы | n/a кДж/моль | |||
| Кайнау температурасы | 5 100 K | |||
| Парга әйләнү җылылыгы | n/a кДж/моль | |||
| Моляр күләм | 5,3 см³/моль | |||
| Матдәнең кристаллик рәшәткәсе | ||||
| Рәшәткә төзелеше | гексагональ (графит), кубик (алмаз) | |||
| Рәшәткә параметрлары | a=2,46; c=6,71 (графит); а=3,567 (алмаз) Å | |||
| Дебай температурасы | 1860 (алмаз) K | |||
| C | 6 |
| 12,0107 | |
| 2s22p2 | |
| Углерод | |
Углерод (рус. углерод, лат. carbonum) — Менделеевның периодик таблицасының 2-нче периоды баш төркемчәсенең 4нче төркемендәге химик элемент,тәртип саны - 6, изотоп табигый катнашманың атом массасы 12,0107 мольгә грамм. Химик билгесе — C.
Исем барлыкка килүҮзгәртү
Халыкара атамасы лат. carbo «күмер» сүзеннән. «Углерод» атамасы русчадан «күмер тудыручы» дигәнне аңлата.
КушылмаларҮзгәртү
Органик кушылмаларҮзгәртү
Кислород һәм водород белән комбинациядә углерод шикәрләрне, лигнаннарны, хитиннарны, спиртларны, майларны һәм ароматик эфирларны, каротеноидларны һәм терпеннарны кертеп күп күп әһәмиятле биологик кушылмалар төркемнәрен хасил итә ала. Азот белән ул алкалоидларны формалаштыра һәм күкерт өстәве белән ул шулай ук антибиотикларны, аминокислоталарны һәм резина продуктларын формалаштыра. Шулай ук бу башка элементларга фосфор өстәлеп ул тормышның химик коды йөртүчеләр ДНК һәм РНК-ны формалаштыра һәм барлык тере күзәнәкләрдә иң әһәмиятле энергия тапшыручы молекула аденозин трифосфат формалаштыра.
ӘдәбияттаҮзгәртү
Углеродның якут каты формасы турында мәшһүр язучы Габделҗәббар бине Габдрахман әл-Орнашбашиның шундый сүзләре бар:
Якутлар табыладыр вакыт белән, вакытлар табылмыйдыр якут белән.
Табылу урыннарыҮзгәртү
Якут ташлары (алмазлар) табылу урыннары, мәсәлән, Россиядә, Саха (Якутия) Республикасында, шулай Көньяк Африка Җөмһүриятендә бар.