Илһам Байтирәк
Илһам Байтирәк, Илһам Илгиз улы Байтирәк (1967 елның 6 июле, ССРБ, РСФСР, ТАССР, Буа районы, Черки-Килдураз) — композитор, симфоник, камера, вокал, балалар өчен язылган әсәрләр авторы. РФ һәм Татарстан композиторлар берлекләре әгъзасы. Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе (2017).
| Илһам Байтирәк | |
 | |
| Төп мәгълүмат | |
|---|---|
| Тугандагы исеме |
Илһам Илгиз улы Байтирәк |
| Туу көне | |
| Туу урыны | |
| Эшчәнлек еллары |
1987 — х. в. |
| Һөнәрләр | |
| Кораллар |
фортепиано |
| Жанрлар |
симфоник, камера, вокал, балалар өчен әсәрләр |
| Бүләкләр | |
Тәрҗемәи хәле үзгәртү
1967 елның 6 июлендә Татарстан АССР Буа районы Черки-Килдураз авылында туган. Әтисе Илгиз Камил улы, табиб, чыгышы белән Әгерҗедән. Әнисе Гөлимә Мөсәвир кызы, укытучы. Туганнары: энесе Илдар, сеңлесе Дилбәр. Әтисе Казан медицина институтына аспирантурага кергәч, гаилә Казанга күченә. Фортепиано классы буенча Казанның 5нче музыка мәктәбен (1983, укытучылары Флера Мөсәвир кызы Беляева, Лоренс Иван улы Блинов), теория буенча И. В. Әүхәдиев исемендәге Казан музыка укуханәсен (1987), «композиция» белгечлеге буенча Н. Г. Җиһанов исемендәге Казан дәүләт консерваториясен (1993, икесендә дә укытучысы профессор Шамил Камил улы Шәрифуллин) тәмамлаган.
1995—2008 елларда Татарстан китап нәшриятында музыка мөхәррире.
2001—2006 елларда Казан дәүләт консерваториясенең композиция кафедрасы укытучысы.
Иҗаты үзгәртү
«Беренче адымнар» дигән беренче әсәрен ун яшьтә иҗат иткән. Студент елларында иҗат иткән «Мәче һәм чыпчык», «Колын», «Хыял», «Ария» пьесаларында татар милли аһәңе төсмерләре ярылып ята. Балалар өчен язылган беренче әсәре — татар шагыйрьләренең әсәрләреннән төзелгән «Безне хыял чакыра» исемле хор өчен цикл. Музыка мәктәпләрендә, музыка укуханәләрендә укучылар өчен язылган, барлыгы 54 пьесаны эченә алган «Фортепиано өчен балалар пьесалары» (ТКН, 2017) дәреслеге авторы[1].
2009 елдан «Рус һәм татар музыка җәүһәрләре» халыкара концертларында, 2013 елдан «Азия-Европа» музыка фестивале концертларында катнаша. Н. Җиһанов, А. Ключарев, Х. Вәлиуллин, Ә. Бакиров, З. Хәбибуллин, Ф. Әхмәтов, М. Мозаффаров, Җ. Фәйзи, Ф. Яруллин һ. б. татар композиторларының әсәрләренә яңа аранжировкалар ясый[2].
2017 елда Сидней симфоник оркестры (Австралия) Мельбурнда һәм Яңа Зеландиядә И. Байтирәкнең өч кларнет өчен «Өч җыр» әсәрен башкара[3].
Җырларын Эмиль Җәләлетдинов, Лидия Әхмәтова, Разия Үзбәкова, Флюра Байтирәк һ. б. җырчылар башкара.
Әсәрләре үзгәртү
- Ике симфония
- «Сәрвиназ» балеты
- «Язгы Кырлый» (1995), «Гөлнара», «Дала» симфоник поэмалары
- Валторна һәм оркестр өчен концерт
- Виолончель һәм оркестр өчен концерт (2017) — Донбасс вакыйгаларына багышлана
- Кантата
- «Татарстан» увертюрасы
- Муса Җәлил шигырьләреннән төзелгән «Бәхетле минутлар» вокал-симфоник циклы
- Равил Рахмани сүзләренә төзелгән «Безнең мәхәббәт» вокал-симфоник циклы
- Җырлар һ. б.
Бүләкләре, мактаулы исемнәре үзгәртү
Кызыклы факт үзгәртү
Әхмәтсафа әфәнде — әйбәт язучы үзе,
Каләме — милләткә файда, язганы — Хак көзгесе.
Фамилиясе Байтирәк, аның кебекләр сирәк,
Мондый кешеләр кайда? Безнең милләткә кирәк.
Габдулла Тукай
Илһам Байтирәкнең ерак бабасы (әтисе Илгизнең бабасы) Әхмәтсафа Уральск мәдрәсәсендә Габдулла Тукай белән бергә укыган. Тукай аңа багышлап шаян шигырь дә язган. Әхмәтсафаның улы Камил генерал-кавалерист, Шуралар хакимияте чорында Бохарада басмачыларга каршы көрәштә катнаша. Соңрак репрессиягә эләгә, атып үтерелүдән аны Тукайның нәкъ шул шигыре саклап кала. Камил Әхмәтсафа улы Бөек Ватан сугышында рядовой булып катнаша, 1945 елның 5 маенда өлкән сержант дәрәҗәсендә[4] һәлак була.
Гаиләсе үзгәртү
Хатыны Флюра (Хәсәншина), җырчы, «Пайтәхет» ВИА солисты, соңрак мәктәптә музыка укытучысы. Кызлары Сәрвиназ, кием дизайнеры.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Илһам Байтирәк. Мой мир(рус.)
- ↑ Альмира Касьянова. Предназначено быть композитором 2019 елның 27 март көнендә архивланган.. «Музыка России» (независимая газета)(рус.)
- ↑ РФ композиторлар берлеге сайты(рус.)
- ↑ https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=69156173&p=21
Әдәбият үзгәртү
- Сөмбел Таишева. Тыйнак талант Ул да кайчак зурга өметләнә. «Гаилә һәм мәктәп», 2019 ел, март, 2-5нче бит.