Гариф Галиев

Гариф Галиев — татар язучысы.

Гариф Галиев
Туган	10 март 1903(1903-03-10) Азнакай районының Урманай авылы
Үлгән	1985(1985)
Әлма-матер	«Гобәйдия» мәдрәсәсе
Һөнәре	язучы

Тәрҗемәи хәл

Гариф Закир улы Галиев 1903 нче елның 10 нчы маенда элекке Самар губернасының Бөгелмә өязе Урманай авылында туган. 7 яшендә Чәкән вулысы Бәйрәкә авылы мәдрәсәсенә укырга җибәрәләр. Ул анда 1918 нче елга кадәр укый, мәдрәсә җәдит ысулындагы уку йорты булганлыктан, Гариф дөньяви фәннәрдән дә белем ала. Моның өстенә, ул үзлегеннән өйрәнә, матур әдәбиятны бик яратып укый.

1917 нче елгы Бөек Октябрь революциясе мәдрәсә шәкертләрен канатландырып җибәрә. Алар, мәдрәсә каршында һәвәскәр драма түгәрәге оештырып, тирә-як авылларда спектакльләр куеп йөри башлыйлар.шунда яшүсмер Гариф иң актив “артистларның “ берсе була. Бу мавыгуын ул 1918 нче елның көзендә Бөгелмә шәһәрендә ачылган өч еллык укытучылар семинариясенә кереп укый башлагач та ташламый, семинариядәге сәнаигы нәфисә (әдәбият — сәнгать) түгәрәгенә йөреп, рухи омтылышларына азык таба.

Ләкин 1921 нче елгы ачлык афәте Г. Галиевкә семинарияне тәмамларга мөмкинлек бирми, ул соңгы курска җиткәч, укуын ташлап, яңадан туган авылына кайтырга мәҗбүр була. Анда авыл советы секретаре булып эшли, бер үк вакытта, волость җир комиссиясе члены буларак крестьяннар һәм авыллар арасындагы һәр төрле җир низагларын, җир дәгъваларын хәл итүдә катнаша. Шул чорда Г. Галиев Казанда чыга торган “ Крестьян гәзите”нә языша башлый, анда үзенең авыл тормышына караган кыска — кыска очеркларын, хәбәрләрен бастыра. 1925 нче елда Г.Галиевне Кызыл Армия хезмәтенә алалар, Ул Белоруссиядә Дзержинский исемендәге дивизиядә солдат һәм полк китапханәчесе булып хезмәт итә. Хәбәрчелек эшен ул монда да дәвам иттерә, соңга таба хикәяләр дә яза башлый. Мәскәүдә чыга торган “ Эшче “ газетасының 1925 нче елгы 11 нче ноябрь санында аның “ Вәли ничек кызылармеец булды “ исемле беренче хикәясе дөнья күрә. Беренче хикәя артыннан башкалары языла, алары да шул “ Эшче “ газетасында басылып чыга. 1926 нчы елда армия хезмәтеннән кайткач, Г. Галиев бер кыш туган авылындагы зурлар өчен ачылган кичке мәктәптә укыта, аннары, 1927 —1928 нче елларда, Азнакай урта мәктәбендә эшли. Шул чорда Мәскәүдә нәшрият кооперациясендә хезмәт итүче Мәхмүт Максуд, яшь авторның “ Эшче”дә басылган барлык хикәяләрен туплап, 1927 нче елда “ Кызыл Армия хикәяләре” исеме белән өч табак күләмендәге мөстәкыйль җыентыгын бастырып чыгара. 1928 нче елның көзендә Г.Галиевне Бөгелмәдә чыга торган “Сабанчы” газетасына эшкә чакырып алалар . Ул анда 1930 нчы елның декабренә кадәр җаваплы сәркатип булып эшли башлый . Аннан Казанга күчеп республика Авыл хуҗалыгы идарәсенең матбугат органы “Колхоз газетасы” редакциясендә җаваплы сәркатип була . 1935 нче елда “Колхоз газетасы” чыгудан туктагач, Г. Галиев Бөек Ватан сугышы башланганчы әүвәл “ Советлар канаты” газетасы, аннары “Колхоз бригадиры” дигән журналда хезмәт итә.

Утызынчы еллар дәвамында Г.Галиевнең әдәби иҗат эше аеруча активлаша, 1931 – 1941 нче еллар эчендә аның 9 китабы дөнья күрә. Алар арасында “ Фамилиясез кеше”, “Бибкәй аланында “ кебек заманында популярлык казанган әсәрләр бар. 1939 нчы елда Гариф Галиевне СССР Язучылар союзына член итеп алалар (рекомендацияләрнең берсен Муса Җәлил бирә).

Бөек Ватан сугышы башлангач, Г. Галиев 1941 нче елның августыннан 1946 нчы елның апреленә кадәр армия хезмәтендә була: башта полк китапханәчесе начальнигы, аннары 1943 нче елның январеннан “ Кызыл сугышчы “ һәм Беренче Белоруссия фронты политидарәсе чыгарган “ Кызыл Армия” фронт газеталарында җаваплы сәркатип булып хезмәт итә. Хәрби заданиеләрне үрнәк үтәгәнн өчен ул Кызыл Йолдыз ордены, “Варшаваны азат итү өчен “, “Берлинны алу өчен” медальләре белән бүләкләнә. Сугыштан соңгы елларда Г.Галиевне “ Кызыл Татарстан “ газетасы редакциясендә өч ел очеркист, аннары, элекке “Колхоз бригадиры” журналы чыга башлагач, 1949 нчы елның августыннан 1958 нче елның маена кадәр, журналның җаваплы редакторы булып эшли. Гариф Галиевнең төп темасы — авыл, анда булган тарихи вакыйгалар, үзгәрешләр, аның үткәне, бүгенгесе . Үзенең күп санлы хикәя һәм очеркларында ул авыл хезмәт иясе кешесенең тарихи шартлар эчендә яңа әхлак сыйфатлары белән байый баруын, рухи үсешен күрсәтергә омтыла. Аның әсәрләре тормыш материалына җай һәм идея – эчтәлек ягыннан әктүәл булуы белән аерылып тора . Гариф Галиев балалар әдәбиятында һәм драматургия жанрында да нәтиҗәле эшләде. Аның дистәдән артык бер пәрдәле пьесалары бар. Аларның күбесен үзешчән сәнгать коллективлары тарафыннан күп мәртәбәләр сәхнәдә уйналган һәм хәзер дә уйнала . Ә авторның “ Хаттан башланды “ исемле бер пәрдәле комедиясе, аеруча уңын казанып, өч мәртәбә (1949, 1952, 1954) рус телендә һәм немец телендә (1956, Дрезден) басылып чыга. Гариф Галиев 1985 нче елның 22 нче мартында Казан шәһәрендә вафат була.

Бүгенге көндә Азнакай районы Урманай урта гомумбелем бирү мәктәбендә әдипнең музее эшләп килә. Авыл китапханәсе Гариф Галиев исемен йөртә.