Бруно Адлер

{{фш|Адлер

Биография =

1874 елның 26 октябрендә Воронеж шәһәрендә туган.

1899 елда ул Мәскәү университетының физика һәм математика факультетында табигый фәннәр бүлеген тәмамлый. Аннан соң ул Лейпциг университетына белемен арттыру өчен бара. Анда ул җирле этнографик музейда эшли, Көнбатыш Европаның башка музейларын карый һәм өйрәнә. 1901 елда ул Россиягә әйләнеп кайта.

1902 елда ул Казан музее директоры итеп билгеләнә. Аның җитәкчелегендә бу музей Россиянең иң яхшы археология һәм этнография музеена әйләнә.

1906-1910 елларда Санкт-Петербург хатын-кызлар педагогик институтында антропология укыта.

1911 елда ул "Борынгы халыкларның карталары" темасы буенча кандидатлык диссертациясен яклый. Шул ук елда Казан университетының география һәм этнография кафедрасы профессоры итеп сайлана. 1918 елда археология, тарих һәм этнография җәмгыяте председателе итеп сайлана. Совет хакимиятенең беренче елында Казанда тудырылган Төньяк-Көнчыгыш археологик һәм этнографик институтның этнографик факультеты деканы булып хезмәт итә, 1919 елдан Казан шәһәре музее мөдире булып эшләде.

1922 елда ул Мәскәүгә китә һәм Казанга кире кайтмый. Аның китүеннән соң Казан университетында этнографиянең фән буларак өйрәнелүе туктатыла.

1922 елдан ул Мәскәүдә эшли башлый. Анда башта доцент, аннары Мәскәү университеты профессоры була, Урал, Себер һәм Ерак Көнчыгышны өйрәнү җәмгыятенең этнографик бүлеген җитәкли.

Ул Бөек Совет энциклопедиясенең беренче басмасын әзерләүдә катнашкан, анда антропология һәм этнография турында мәкаләләр редакцияләгән. Аның студентлары арасында булачак профессорлар Сергей Теплухов, И. A. Лопатин, Н. И. Воробьев, С. Н. Лаптев һәм башкалар була.

1930 елның декабрендә Беренче Бөтендөнья музее конгрессында аны ныкъ тәнкыйтьлиләр. 1933 елның 7 декабрендә аны кулга алалар һәм Төньякка сөргенгә җибәрәләр, аннан соң 7 ел төрмәгә хөкем итәләр. Соңрак НКВД җитәкчелегендәге махсус очрашу карары белән 1942 елның мартында Омск шәһәрендә атыла.

1990 елда реабилитацияләнә.

Төп хезмәтләре

• «Возникновение одежды: Очерк Б. Ф. Адлера». СПб.: Худож. типо-лит. А. К. Вейерман, 1903.
• «Кабинет географии и этнографии при И. Казанском университете». М.: типография И. А. Кушнерев и К°, 1913.
• «Г. Н. Потанин, как путешественник и географ». Казань: типо-лит. Имп. Ун-та, 1916.
• «Происхождение человека». М.: изд-во 1-го Моск. госуд. ун-та, 1929.

Адреслары

Казанда: Югары-Федоровская урамының бер яклы урамы, Селиванов йорты.

Әдәбият

• Кротов П. И. “Б. Ф.Адлер һәм аның география һәм этнография буенча фәнни хезмәтләре ”. Казан, 1911.
• Зорин Н. В. "Профессор Бруно Фридрихович Адлер музей белгече буларак" // "Илнең урта мәктәп музейлары тарихы. Музей һәм шәхес ". Сыктывкар, 1994.
• Корсаков С. Н. "Бруно Адлер һәм кеше институты турында" // "Кеше". РАН (М.), 2008. №. 4. 5-10 б.
• Руденко К. А. "Б. Ф. Адлерның музей эшчәнлеге (Казан чоры)" // "Казан дәүләт мәдәният һәм сәнгать университеты бюллетене." 2005. Чыгарылыш 3. 29-35 б.
• Черных E. "Бруно Адлерның үлемгә китергән мәкаләсе ".

Сылтамалар

• Адлер Бруно (Бруно Вильгельм Карл Адольф) Фридрихович(үле сылтама)
• Адлер Бруно Фридрихович (к 145-летию со для рождения) 1874—1942
• Адлер Бруно Фридрихович (Федорович) 2022 елның 19 гыйнвар көнендә архивланган.
• Бруно Фридрихович Адлер 2020 елның 24 октябрь көнендә архивланган.
• «Адлер Бруно Фридрихович» // «Татарская энциклопедия».
• Бруно Фридрихович Адлер 2019 елның 5 август көнендә архивланган. // Казанский федеральный университет.
• Адлер Бруно Фридрихович // «Открытый список».