Адҗинатеппа

Аджина́-Тепе́ (таҗ. Аҷинатеппа) — Таҗикстанда Хатлон өлкәсенең административ үзәге Бохтар шәһәреннән 12 км көнчыгышка VI—VIII гасыр Буддачылык калдыклары белән калкулык. Вахш елгасы үзәнендә урнашкан.

Адҗина-тепе калкулыгында Буддачылык монастыре хәрабәләре.

Монастырь тарихы

Зур Будда

100×50 м үлчәмле корылма, Буддачылык монастыре буларак атрибутланган булган. Кирпечләрдән салынган, 5,5—6-метрлы стена белән уратылган булган. Монастырь анфилада белән тоташтырылган ике квадрат бина яныннан торган, аларда изге урыннар, кельялар, саклау урыннары, коридорлар һ.б. урнашкан булган. Бина яннарының берсендә рәсем белән капланган хачсыман ступа урнашкан булган, бина яны почмакларында өстәмә зур булмаган ступалар урнашкан булган. Кытай хроникаларында Тохаристанның бу өлешендә Махаяна традициясе Буддачылыгы таралган булган дип күрсәтелгән, әмма Адҗина-тепе Махаянагамы, әллә Хинаянагамы караганы турында археологик шәһадәтнамәләр юк. Адҗина-Тепе территориясендә төрле төсле стена рәсемнәре һәм балчык потлары табылган булган, шул исәптән Будданың унике метрлы фигурасы. Сузылган халәттә уң якта ятучы фигура - традицион пот торышы, Будданың нирванада таш потлары буенча мәгълүм. Адҗина-Тепе архитектурасы һәм корылышында Һинд элементлары һәм Тохаристанның асаба традицияләре кушылган.. Адҗина-Тепе беренче мәртәбә археологлар тарафыннан 1959 елда каралган булган. Археологик объект буларак эшләнештә булуы 1961 елдан бирле алып барыла. Адҗина-Тепеның фәнни өйрәнүе һәм тасвирламасы буенча эшчәнлек Борис Анатолий улы Литвинский җитәкчелегендә Көньяк-таҗик археологик экспедициясенә карый. 1999 елда Таҗикстан мәдәният министрлыгы (Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон) тарихи-мәдәни мирас кулланылышы саклау һәм куллану бүлеге һәйкәлне Таҗикстанда ЮНЕСКО дөнья мирасы объектлары исемлегенә номинацияләгән.. Будданың унике метрлы фигурасы хәзер Таҗикстанның милли борынгы әйберләр музеенда Дүшәнбе шәһәрендә саклана. Адҗина-Тепедан табылдыкларның күпчелеге 2003 елга Эрмитажда вакытлы саклауда урнашкан.

Шулай ук карагыз

• Кара-тепе

Әдәбият

• Калып:БСЭ3
• Литвинский Б. А., Зеймаль Т. И., Раскопки и разведки в южном Таджикистане в 1961 г. // Археологические работы в Таджикистане: Сборник. Вып. 9, Душанбе, 1964.
• Литвинский Б. А., Зеймаль Т. И. Аджина-Тепа: Архитектура. Живопись. Скульптура / Институт истории имени Ахмада Дониша Академии наук Таджикской ССР. — М.: Искусство, 1971. — 260 с. — (Памятники древнего искусства). — 10 000 экз.
• Литвинский Б. А., Терентьев-Катанский А. П. История изучения. Путешествия. Экспедиция. Археологические раскопки // Восточный Туркестан в древности и раннем средневековье. [Вып. I]. Очерки истории. М., 1988.
• Новикова Л. П. Проблемы реставрации Будды в нирване // Материальная культура Таджикистана. Вып. 3. Душанбе, 1978.
• Litvinsky В. A. Outline History of Buddhism in Central Asia. Moscow, 1968.
• Taddei M. A Note on the Parinirvana Buddha at Тара Sardar (Ghazni, Afghanistan) // South Asian Archaeology, 1973. Leiden, 1974.
• T. I. Zeymal’. Adzhina Tepe. — Издательство Оксфордского университета, 2003. — (Grove Art Online).Калып:Недоступная ссылкаКалып:Subscription required

Сылтамалар

• Буддийский монастырь Аджина-тепа в Таджикистане признан Памятником Всемирного наследия
• Аджина-Тепе (Буддийский монастырь) 2009 елның 3 апрель көнендә архивланган.
• Консервация Аджина Тепа близка к завершению.(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
• «Сохранение Аджина Тепа — успешная стадия реализации.»(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка, unesco.kz, 11 сентября 2007 года Калып:Проверено
• Фоминых В. А. «Реставрационная реконструкция монументальной глиняной статуи будды в нирване из Аджина-тепа» 2017 елның 9 июль көнендә архивланган.
• Выделен грант на реставрацию «Будды в нирване»