«Българска родна защита» берлеге
«Българска родна защита» берлеге (болг. Съюз «Българска родна защита», СБРЗ) — XX гасырның 20 елларында иң зур йогынтыга ия булган Болгария партияле булмаган фашист оешмасы. Болгариядә фашизм һәм нацизмны популярлаштыруга өлеш керткән иң уңышлы иртә фашист оешмасы дип санала[1][2][3].
| «Българска родна защита» берлеге | |
| болг. Съюз «Българска родна защита» | |
| Җитәкче: |
Иван Шкойнов (1923—?) |
|---|---|
| Нигезләү датасы: | |
| Таратылу датасы: | |
| Идеология: | |
Тарихы
үзгәртүСБРЗ 1923 елның ахырында генерал Иван Шкойнов җитәкчелегендәге элекке офицерлар төркеме тарафыннан нигезләнгән. Бераз иртәрәк төзелгән «Кубрат» Болгар халык берлеге кебек үк, берлек иерархияле хәрбиләштерелгән структурага ия булган, ләкин аннан аермалы буларак җәмгыятьнең киңрәк даирәләрен җәлеп итәргә омтылган. Берлек тарафыннан нәшер ителгән «Родна защита» газетасы Италия фашизмы идеологиясен, кискен милләтчелекне, антикоммунизмны, антисемитизмны, антилиберализмны, антимасонизмны актив пропагандалаган[4].
1920 еллар ахырында, Болгариянең күпчелек ультрауң оешмалары кебек үк, СБРЗ социаль мәсьәләләргә күбрәк игътибар бирә башлаган. Алар икътисадка дәүләтнең тыкшынуын көчәйтү һәм икътисади протекционизм турында белдергәннәр. 1928 елда оешма үзен рәсми рәвештә фашист дип атый башлаган. Бу вакытта СБРЗ үзенең йогынтысының иң югары ноктасына җиткән, ил буенча йөзләгән җирле оешмаларда 30 000лап әгъза исәпләнгән[5].
1920 еллар ахырында Демократик килешү хөкүмәте тотрыксызлангач, СБРЗ сәяси тормышта турыдан-туры катнашуга юнәлдерелгән. 1930 елда аның сәяси канаты — Александр Сталийский җитәкчелегендәге Сәяси яңарыш милли кооперативы төзелгән. 1931 елның июнендә Милли кооперативның сайлауларда уңышсызлыгы СБРЗда авыр кризиска китергән. Милли кооператив мөстәкыйль оешмага әверелгән, ә Берлек әкренләп йогынтысын югалткан[6].
1934 елның Унтугызынчы маенда булган төңкәрештән соң СБРЗ тыелган. Киләсе елда «Звено» хакимияттән читләштерелгәннән соң, ул яңа хөкүмәт тарафыннан легальләштерелгән, әмма 1936 ел башында яңадан тыелган[7].
Искәрмәләр
үзгәртүӘдәбият
үзгәртү- Алтънков, Н. Нарекоха ги фашисти: Легионери, отцепаисиевци, ратници, бранници, родозащитници, кубратисти. София, Тангра ТанНакРа ИК, 2004. ISBN 954994266X.
- Поппетров, Николай. Фашизмът в България. Развитие и прояви. „Кама“, 2008. ISBN 978-954-9890-92-1.
- Поппетров, Н. (съставител). Социално наляво, национализмът – напред. Програмни и организационни документи на български авторитаристки националистически формации. София, Гутенберг, 2009. ISBN 9789546170606.
- Тодоров, В. и др. VІІ състав на народния съд: Едно забравено документално свидетелство за антисемитизма в България през 1941 – 1944 г. София, Изток-Запад, 2013. ISBN 9786191521722.