Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.
Ximiä ul ximik mätdä häm quşılmasınıñ tözeleş, üzençälek, totaşıluın häm reaktsijäsen öyränä torğan fän.

Demokritnıñ atomist fälsäfäse soñraq Epikur (sürättä) (b.e.q. 341–270) tarafınnan qabul itelä.

Ximiä büleneşe үзгәртү

Ximiä ğädättä berniçä töp törenä bülenä. Şulay uq berniçä törara häm maxsus bülemnäre bar.

Ximiä tarixı үзгәртү

Ximiä ul bik iske süz häm Ğäräpçädä ul al-ximiä atala: üzgärtü sänğäte. İske Frantsuzçada ul alkemie dip atala.

Ximiä zakonnarı үзгәртү

 
Laboratorijä, Bioximijä İnstitutı, Germanijädä Köln Universitetı

Ximiä reaktsijäläre bilgele zakonnar belän idarä itelä, alar ximijädä fundamental kontseptsijälär bulıp kitkän. Alarnıñ qajberläre:

  • Avogadro zakonı
  • Beer–Lambert zakonı
  • Bojl zakonı (1662, basım häm külämgä qarıj)
  • Şarl zakonı (1787, küläm häm temperaturаğа qarıj)
  • Fik diffuzijä zakonnarı
  • Gej-Lüssak zakonı (1809, basım häm temperaturаğа qarıj)
  • Le Şatelje printsipı
  • Anri zakonı
  • Hess zakonı
  • Energijä saqlanu zakonı ähämijätle tigez torış, termodinamika häm kinetika kontseptsijälärenä kiterä.
  • Massa saqlanu zakonı izolätsijälängän sistemalarda saqlanuın däwam itä, xätta xäzerge fizikada da. Şulaj da, maxsus çağıştarmılıq massa-energijä ekvivalentlığına kurä, material bulmağаn "energijä" (cılılıq, jaqtılıq, kinetik energijä) izolatsijälänmägän sistemadan alıp qujılsa, anıñ eçendä berniqadär massa juğaltılaçaq ikänen kürsätä. Juğarı energijä juğaltuları ğаjät zur massa miqdarlarına kiterä, bu töş ximijäsendä ähämijätle tema.
  • Bilgele täşkilät zakonı, gärçä küp sistemalarda (bilgeläp ütärgä kiräkː biomakromolekularda häm minerallarda) nisbätlär zur sannarnı taläp itügä tendentsijägä ijä häm jış waqlanma itep kürsätelä.
  • Törle nisbätlär zakonı
  • Raul zakonı

Şulaj uq qararğa mömkin үзгәртү

Ädäbijät үзгәртү

  • Менделеев Д. И. Периодический закон: В 3 т. на сайте Руниверс
  • Некрасов Б. В. Основы общей химии, т. 1. — М.: „Химия“, 1973
  • Химическая энциклопедия, п. ред. Кнунянц И. Л., т. 5. — М.: „Советская энциклопедия“, 1988
  • Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989
  • Джон Мур. Химия для чайников = Chemistry For Dummies. — М.: «Диалектика», 2011. — 320 с. — ISBN 978-5-8459-1773-7.
  • Н. Л. Глинка. Общая химия. — М.: Интеграл-Пресс, 2008. — С. 728. — ISBN 5-89602-017-1.
  • Джуа М. История химии. — М.: Мир, 1966. — 452 с.
  • Дубинская А. М., Призмент Э. Л. Химические энциклопедии, в кн.: Химический энциклопедический словарь. — М., 1983
  • Потапов В. М., Кочетова Э. К. Химическая информация. Где и как искать химику нужные сведения. — М., 1988
  • Аблесимов Н. Е. Химия — это плохо? http://shkolazhizni.ru/world/articles/52420/
  • Кузнецов В. И. Общая химия: тенденции развития. М.: Высшая школа,
  • Аблесимов Н. Е. Сколько на свете химий? // Химия и жизнь — XXI век. 2009. № 5. С. 49-52; № 6. С. 34-37.
  • Ахметов, Н. С. Общая и неорганическая химия. Общая неорганическая химия. Учеб. для вузов.-4-е изд., испр.,-М,: Высшая школа, Изд. центр» Академия", 2001.-743 с., ил., 2001.
  • Мелентьева, Галина Александровна. Фармацевтическая химия. Рипол Классик, 1985.
  • Николаев Л. А. Химия жизни. — М., Просвещение, 1977. — 239 c.
  • Э. Гроссе, Х. Вайсмантель Химия для любознательных. — Л., Химия, 1987. — 392 c.

Bibliografijä үзгәртү

Däwam itep uqırğa mömkin үзгәртү

Popular uqu

Tämamlau aldınnan kereş däresleklär

  • Atkins, P.W., Overton, T., Rourke, J., Weller, M. and Armstrong, F. Shriver and Atkins Inorganic Chemistry (4th edition) 2006 (Oxford University Press) ISBN 0-19-926463-5
  • Chang, Raymond. Chemistry 6th ed. Boston: James M. Smith, 1998. ISBN 0-07-115221-0.
  • Voet and Voet. Biochemistry (Wiley) ISBN 0-471-58651-X

Aldınğı däräca tämamlau aldınnan jäki tämamlau däreslekläre

  • Atkins, P. W. Physical Chemistry (Oxford University Press) ISBN 0-19-879285-9
  • Atkins, P. W. et al. Molecular Quantum Mechanics (Oxford University Press)
  • McWeeny, R. Coulson's Valence (Oxford Science Publications) ISBN 0-19-855144-4
  • Pauling, L. The Nature of the chemical bond (Cornell University Press) ISBN 0-8014-0333-2
  • Pauling, L., and Wilson, E.B. Introduction to Quantum Mechanics with Applications to Chemistry (Dover Publications) ISBN 0-486-64871-0
  • Smart and Moore. Solid State Chemistry: An Introduction (Chapman and Hall) ISBN 0-412-40040-5
  • Stephenson, G. Mathematical Methods for Science Students (Longman) ISBN 0-582-44416-0

Tışqı sıltamalar үзгәртү