Хәкимҗан Зарипов
Зарипов Хәкимҗан Сәръяр улы (18 октябрь, 1929 ел; Башкорт АССР, Каран-Кункас — 4 апрель, 2012 ел; Уфа) — сәясәтче һәм драматург, юрист, 1971 елдан ССРБ Язучылар берлеге әгъзасы, Башкорт АССРның атказанган мәдәният хезмәткәре (1990), Миякә районының Мифтахетдин Акмулла исемендәге бүләгелауреаты (1999).
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Туу датасы | 18 октябрь 1929 |
| Туу урыны | Каран-Кункас, Ильчигуловский сельсовет[d], Миякә районы, СССР |
| Үлем датасы | 4 апрель 2012 (82 яшь) |
| Үлем урыны | Уфа, Россия |
| Һөнәр төре | язучы |
| Әлма-матер | А. М. Горький ис. Әдәбият институты һәм Казан (Идел буе) федераль университеты |
| Сәяси фирка әгъзасы | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
Биографиясе үзгәртү
Хәкимҗан Сәръяр улы Зарипов 1929 елның 18 октябрендә Башкорт АССРның Бәләбәй кантоны Каран-Кункас авылында ярлы крестьян гаиләсендә туган. Җидееллык мәктәпне тик яхшы билгеләренә генә тәмамлаганнан соң туган колхозында хисапчы, аннары бухгалтер булып эшли. Тырыш эшчәнлеге өчен Уфа кооператив техникумына укырга җибәрелә. Аннан соң Казан дәүләт университетының юридик факультетын тәмамлый. Югары белем алып республикага кайткан юрист 1955 елда Уфа шәһәре Орджоникидзе район халык судының судьясы итеп сайлана.
1960 елда билгеләнгән вакытны тулганнан соң «Совет Башҡортостаны» гәзите редакциясенә эшкә алына һәм 1968 елга кадәр басманың Башкортстанның көньяк-көнбатыш районнары буенча үз хәбәрчесе була. Журналист хезмәте белән беррәттән ижадка Хәкимҗан Зарипов нәкъ шушы вакытта тотына, үзенең башлангыч хикәяләрен һәм повестьларын яза. Әдәби осталыгын ары камилләштерү максатында ССРБ Язучылар берлеге каршындагы Югары әдәбият курсларына җибәрелә. Укуын тәмамлагач, 1974 елга кадәр Башкортстан Язучылар берлегендә әдәби киңәшче булып эшли. Ары хезмәт эшмәкәрлеген элек алган юрист һөнәре буенча дәвам итә: 1977 — 1987 елларда Уфа шәһәренең Ленин районы юридик консультациясендә адвокат вазифасын башкара.
Хәкимҗан Зарипов озак һәм каты авырудан соң 2012 елның 4 апрелендә вафат була. Туган авылында җирләнгән.
Иҗаты үзгәртү
Хәкимҗан Зариповның исеме җөмһүрият матбугаты битләрендә ХХ гасырның илленче еллары азагында күренә башлый: халык судьясы вазифасын башкарган чорда юрист эшмәкәрлегенә тирәсендә мәкаләләр, әхлак һәм әхлакый темаларга багышланган очерклар белән ул багана һәм журналларда актив чыгыш ясый. Ары республиканың төп матбугат басмаларының берсе — «Совет Башҡортостаны» гәзитенең үз хәбәрчесе булып эшләгән вакытында булачак язучы үзенең башлангыч хикәяләрен һәм повестьларын иҗат итә. Әдипнең беренче күләмле әсәре — «Фәнисәнең мөхәббәте» исемле повесте 1961 елда аерым китап булып дөнья күрә. Ары «Соңгы хөкем» повесте (1970), «Язмышлар эзеннән» исемле хикәяләр җыентыгы (1974), «Гашикларны хөкем итмиләр» дип аталган повестьлар җыентыгы (1983) һәм башка китаплары нәшер ителә. Хәкимҗан Зариповның 1977 елда Мәскәүдә рус телендә басма «Приговор» повестьлар җыентыгы ССРБ Язучылар берлегенең һәм ССРБ Эчке эшләр министрлыгының берлектәге әдәби премиясенә лаек була
Хәкимҗан Зариповның «Намус газабы», «Кала кызы – сөйгәнем» пьесалары Уфадагы Орджоникидзе исемендәге мәдәният сараенда эшләп килгән халык театрында, шулай ук республиканың башка иҗади коллективларында куела. Драматургның «Һай, хатыны дә хатыны!» комедиясе Мәҗит Гафури исемендәге башкорт дәүләт академиягә театры сәхнәсендә 10 елдан артык куела.
Китаплары үзгәртү
- Фәнисәнең мөхәббәте: Повесть — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1961. — 104 бит.
- Һуңғы хөкөм: Повесть — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1970. — 144 бит.
- Яҙмыштар эҙенән: Хикәйәләр — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1974. — 132 бит.
- Приговор: Повести — Москва: Советский писатель, 1977. — 288 с.(рус.)
- Ғашиҡтарҙы хөкөм итмәйҙәр: Повестар — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1983. — 248 бит.
- Ғүмерлек үкенес: Повесть һәм хикәйәләр — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1989. — 215 бит.
- Хыялдар иленә сәйәхәт: Документаль повесть — Өфө: Китап, 1999. — бит.
- А разве не моя вина: Повести — Өфө: Китап, 2004. — с.(рус.)
- Яҙмыштар эҙенән: Повестар, пьеса — Өфө: Китап, 2009. — бит.
Мактаулы исемнәре һәм башка бүләкләре үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
Язучы турында үзгәртү
Чыганаклар үзгәртү
- М. Ғәйнуллин, Ғ. Хөсәйенов. Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
- Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.(рус.)
- «Башкортстанның мәдәни донъясы» порталы: Язучы Хәкимҗән Зарипов вафат булды (үле сылтама)